Przy dzisiejszych możliwościach technicznych dobranie odpowiednich osłon przeciwhałasowych dla obiektu generującego głośne dźwięki nie stanowi dużego wyzwania. Bieżący stan prawny przekłada się jednak na to, że powstają one niezwykle rzadko w przypadku obiektów sportowych.
Panuje powszechna zgoda co do tego, że zmuszanie okolicznych mieszkańców do słuchania ścieżki dźwiękowej z filmów kilkanaście razy na dobę, dźwięków wciąż tych samych spektakli czy koncertów muzycznych nie jest właściwe. Kina, teatry czy sale koncertowe, zlokalizowane najczęściej w centrach miast, pośród gęstej zabudowy mieszkaniowej, mogłyby generować silne oddziaływanie akustyczne, trudne do zniesienia dla osób zamieszkujących lokale w sąsiedztwie, jednak tak się nie dzieje, gdyż obiekty te muszą spełniać szereg szczegółowych wytycznych zawartych w dokumencie nazywanym operatem akustycznym formułującym wytyczne akustyczne do projektu budowlanego. Operat taki, sporządzany przed powstaniem obiektu, musi określać przede wszystkim parametry związane z niezakłóconym odbiorem dźwięku przez widzów, ale też np. omawiać izolacyjność ścian zewnętrznych odnoszącą się przede wszystkim do kwestii dźwięku przenikającego z zewnątrz do wnętrza obiektu, i tym samym na odwrót.
Z tego powodu rozwiązania akustyczne są obmyślane przez architektów i akustyków już na etapie projektowania danego obiektu i wpisane w łączny budżet, przewidziany na daną inwestycję. Dzięki temu obiekty te dają ich użytkownikom komfortowe warunki akustyczne, a jednocześnie stają się całkowicie nieuciążliwe dla sąsiednich nieruchomości, pomimo prowadzenia stałej, głośnej działalności, także w godzinach wieczornych i nocnych. Z reguły obligatoryjne wymagania inwestorów przekładają się więc tutaj na realizację potrzeb wszystkich zainteresowanych stron: właściciel obiektu może prowadzić działalność i zarabiać na niej, artyści i widzowie mogą brać udział w interesujących dla nich przedsięwzięciach, a posiadacze i najemcy innych nieruchomości korzystać z nich w sposób niezakłócony.
Ta modelowa sytuacja nie zachodzi jednak w przypadku znacznie bardziej hałaśliwych, przez co o wiele bardziej uciążliwych, obiektów sportowych, intensywnie oddziałujących na okoliczne posesje. Jak przekazało nam Biuro Komunikacji Ministerstwa Sportu i Turystyki, któremu podlega wiele obiektów sportowych, wynikające z tego problemy i spory mające coraz częściej swój finał na sali sądowej są bezpośrednią konsekwencją stanu prawnego. Brak obligatoryjnej certyfikacji akustycznej obiektów sportowych sprawia, że podczas modernizacji istniejących obiektów bądź budowy zupełnie nowych, nie są zlecane analizy akustyczne pozwalające dokonać oceny przyszłego oddziaływania obiektu na nieruchomości sąsiednie ani nie są projektowane rozwiązania zaradcze.
Zdaniem dr. Michała Gałuszki z Katedry Akustyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu kluczowym elementem w ograniczaniu szkodliwego oddziaływania dźwiękowego plenerowych obiektów sportowych i rekreacyjnych jest właściwy wybór ich lokalizacji, uwzględniający akustyczne warunki otoczenia. Najważniejszym działaniem ograniczającym hałas powinna być właśnie decyzja o lokalizacji obiektu. Stosowane powszechnie ekrany akustyczne, zwłaszcza w tkance miejskiej, powinny być rozwiązaniem ostatecznym z uwagi na ich estetykę ale także kwestie finansowe – mówi dr Gałuszka. Zrozumiałe jest jednak, że zmuszanie mieszkańców posesji sąsiadujących z takim obiektem do całodziennego słuchania hałasów płynących z boiska jest niewłaściwe i aby do niego nie dochodziło konieczne jest poszukiwanie odpowiednich rozwiązań – dodaje, zwracając uwagę na fakt, że pewnym kompromisem, dającym natychmiastowe rezultaty jest zawężenie godzin funkcjonowania takiego obiektu i kategorycznie respektowane nie przeciąganie godzin użytkowania obiektu w porze nocy.
Rozwiązania opracowywane na etapie projektowym powinny uwzględniać nie tylko nieprzekraczanie dopuszczalnych poziomów hałasu określanych na podstawie art. 113 Prawa ochrony środowiska (Dz.U. z 2022 r., poz. 2556) Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku z dnia 14 czerwca 2007 r. (Dz.U. Nr 120, poz. 826), ale też przepisy dotyczące immisji, takie jak art. 144 Kodeksu cywilnego, który brzmi “Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.” Hałas może bowiem prowadzić do trwałego uszczerbku na zdrowiu także wtedy, gdy nie przekracza przepisowych norm, ale ma uporczywy, długoletni charakter, nie pozwalający na wyizolowanie się od szkodliwego oddziaływania.
W związku z powyższym ofiary poszkodowane przez hałas dobiegający z obiektów sportowych, kierując się na drogę prawną, sięgają także po inne przepisy, na przykład dotyczące naruszenia dóbr osobistych, pośród których podstawowym jest właśnie zdrowie: art. 23 i 24 Kodeksu Cywilnego albo art. 140 Kodeksu cywilnego, który brzmi: “W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.”
Uporczywy hałas powoduje bowiem, że właściciel przestaje mieć możliwość rozporządzania swoją rzeczą – w tym przypadku mieszkaniem, domem, ogrodem – zgodnie z ich przeznaczeniem czyli do celów relaksu, wypoczynku, realizowania poczucia bezpieczeństwa, swobody decydowania o godzinach snu w czasie doby – co jest szczególnie ważne zarówno w przypadku rodziców małych dzieci, osób przewlekle chorych lub rehabilitujących się albo zupełnie zdrowych, lecz pracujących w systemie pracy na nocną zmianę, wymuszającym na nich sen w ciągu dnia.
Warto nadmienić, iż właśnie osoby pracujące nocą, najczęściej wykonują zawody najbardziej potrzebne do prawidłowego funkcjonowania społeczności, takie jak pracownicy obsługi technicznej wszelkich miejskich instalacji, stróże porządku – policjantki i policjanci, kierowcy zapewniający dostawy towarów do sklepów, ratownicy medyczni, lekarze i pielęgniarki oddziałów intensywnej terapii przyjmujące ofiary wypadków i nagłych zachorowań przez całą dobę czy nawet pracownicy piekarni, przygotowujący zaopatrzenie w pieczywo na kolejny poranek. Lekceważenie potrzeb snu tak dużej grupy osób, w tym tych, od których jako społeczeństwo oczekujemy największej, niezaburzonej skuteczności, wręcz trudno skomentować.
W konkretnych sytuacjach, na przykład udokumentowanej utraty zdrowia z powodu stałego narażenia na hałas w miejscu zamieszkania, możliwe jest też powołanie się przez ofiary na inne przepisy, adekwatne względem danego przypadku, umożliwiające nie tylko uzyskanie na drodze sądowej rezultatu w postaci nakazu usunięcia immisji na nieruchomość, ale też wypłacenia ofiarom odszkodowania za poniesione straty.
Brak obligatoryjnego dostosowania obiektu sportowego pod względem akustycznym prowadzi zatem w konsekwencji, po zapadnięciu wyroku sądowego, do konieczności dostosowania posiadanego obiektu do wymogów dotyczących hałasu już po zamknięciu etapu projektowania i przebudowy, bądź budowy, co powoduje oczywiste trudności w znalezieniu budżetu na takie działania, w momencie gdy środki przeznaczone na zadanie, częstokroć pochodzące z dotacji bądź innego dofinansowania, zostały już w całości rozdysponowane i rozliczone.
Wynikiem są więc ograniczenia działania obiektu – zarówno na skutek zabezpieczeń narzucanych przez sąd na czas postępowania, jak i późniejsze, po wyroku, powodowane brakiem środków na realizację postanowień sądu. Jedno i drugie kończy się społecznymi niesnaskami i agresją kierowaną wobec osób, które wszczęły postępowanie sądowe, postrzeganych jako źródło powstałych ograniczeń. Mylnie – ponieważ źródłem tym zawsze jest sąd i jego decyzja oparta na analizach wykonanych przez ekspertów.
W najbardziej drastycznych przypadkach, gdy lokalizacja obiektu została wybrana do tego stopnia nietrafnie, że wprowadzenie skutecznych barier akustycznych okazuje się niemożliwe, może dojść do całkowitego zamknięcia bądź zdemontowania obiektu, tak jak miało to miejsce np. w Krakowie, w odniesieniu do skateparku umieszczonego tuż przy nieruchomościach mieszkalnych. Sprawę tę omówiliśmy w artykule dostępnym TUTAJ.
Priorytetem wydaje się więc nowelizacja stanu prawnego do formy obligującej inwestorów do dokonywania analiz akustycznych na etapie projektowania obiektów oraz sformułowania jasnych kryteriów dotyczących ich późniejszej certyfikacji akustycznej. W przypadku dalszego trwania bieżącego stanu rzeczy rezultatem będą kolejne sprawy sądowe mieszkańców przeciwko gminom, samorządom bądź prywatnym inwestorom, realizującym obiekty sportowe uwzględniające jedynie potrzeby i oczekiwania sportowców i ich kibiców, jednakże z pominięciem elementarnych potrzeb – takich jak prawo do niezakłóconego wypoczynku we własnym domu, ze strony sąsiadów obiektu.
Konsultacja merytoryczna:
dr Michał Gałuszka,wykładowca akademicki na kierunku Akustyka, Katedra Akustyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, specjalista ds. akustyki, wykonawca wielu opracowań oraz pomiarów z zakresu akustyki budowlanej i środowiska, Akustix sp. z o. o.
mec. Bogdan Stachowicz
Literatura:
“Akustyka sal”, prof. dr hab. inż. Andrzej Kulowski, Katedra Technicznych Podstaw Projektowania Architektonicznego, Wydział Architektury, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, 2007