Nauka

W tym dziale omawiamy prace naukowe z Polski i ze świata dotyczące zanieczyszczenia hałasem.

Logowanie
Rejestracja

Przeprowadzki z powodu hałasu

Przeprowadzka to krok, jaki rozważa wiele osób borykających się z hałasem. Przeniesienie całego życia rodziny w inne miejsce to jednak skomplikowana operacja logistyczna, której nie ułatwia stan usług na rynku nieruchomości w Polsce. Domów i mieszkań do wyboru jest mnóstwo, ale znalezienie właściwego to droga przez mękę. Kiedy zaczynałam pracę nad tym artykułem 123 213 mieszkań i 57 014 domów na sprzedaż figurowało w największym polskim serwisie z nieruchomościami Otodom.pl Było to w dniu 25 października 2023. Widniało tam wówczas również 24 932 mieszkania i 2935 domów do wynajęcia. To wielkie liczby, szczególnie jak na powszechną propagandę o braku mieszkań i domów dla Polaków, jak i na to, że mowa wyłącznie o ofertach zgromadzonych w tylko jednym, najpopularniejszym serwisie, spośród kilkunastu dużych, kilkudziesięciu mniejszych, nie wliczając w tę pulę propozycji sprzedaży i wynajmu gromadzonych przez małe, lokalne agencje nieruchomości, nie inwestujące w płatne ogłoszenia, a poruszające się od lat po swoich rynkach głównie metodą “z polecenia”. Ale to nie wszystko – ponad pół roku później, gdy zebrałam już wszystkie dane i pracę nad artykułem kończę, ofert dotyczących mieszkań jest jeszcze więcej, bo aż 150 959, natomiast pula dostępnych domów zmalała o 366 ofert, co jednak wciąż daje imponującą liczbę 56 648 propozycji do wyboru. To stan z dnia 9 czerwca 2024. Brzmi bajecznie, można odnieść wrażenie, że jeśli coś nam nie odpowiada w aktualnym miejscu zamieszkania, to wystarczy zajrzeć do internetu i wybrać inne lokum. Z relacji ludzi zmuszonych przeprowadzać się z powodu hałasu wynika jednak, że to tak nie działa, a odnalezienie nieruchomości w cichym otoczeniu, to zadanie niemalże niewykonalne. Wyjątkiem są osoby, które mogą sobie pozwolić na ucieczkę w głuszę na krańcach cywilizacji – a zatem pojedyncze jednostki. Co mają do wyboru pozostali i dlaczego obfitość propozycji nie przekłada się na to, aby łatwo dało się odszukać tę jedną, która da wytchnienie rodzinie zmordowanej hałasem? Przyjrzyjmy się. Zmuszeni do ucieczki Sytuacja osób opuszczających pod presją swoją nieruchomość jest szczególna. Przede wszystkim, gdy dochodzi już do tego kroku, osoby te są fizycznie i psychicznie wyczerpane permanentnym brakiem snu, perturbacjami, które wyczerpanie powoduje w pracy i życiu codziennym, a nierzadko także poważniejszymi dolegliwościami zdrowotnymi wynikającymi z długotrwałego przebywania w hałasie. Porzucenie własnego mieszkania lub domu w wyniku hałasu uniemożliwiającego dalsze zamieszkiwanie w danej nieruchomości to doświadczenie bez wyjątku traumatyczne. W swojej przymusowości niczym nie różni się od sytuacji uchodźczej. Najczęstszy schemat przeprowadzki w tej sytuacji wygląda następująco: znalezienie lokalu na wynajem do czasu sprzedaży własnego mieszkania bądź domu, doprowadzenie do sprzedaży swojej nieruchomości, wybór i zakup nowego lokalu. Wygląda prosto, ale takie nie jest. Po pierwsze dlatego, że czas sprzedaży mieszkania bądź domu nie posiadających już funkcji mieszkalnych z powodu hałasu może potrwać nawet kilka lat, o ile transakcja miałaby się odbyć w rynkowej cenie, a tylko taka daje właścicielom możliwość uzyskania odpowiedniej kwoty na zakup nowego miejsca do życia o wielkości i parametrach zbliżonych do tego, które musieli opuścić. Co więcej – nawet znaczące obniżenie ceny sprzedaży nie daje gwarancji, że znajdzie się jakikolwiek zainteresowany. W serwisach ogłoszeniowych figurują latami nieruchomości w sąsiedztwie zakładów przemysłowych, dróg przelotowych, warsztatów prowadzących uciążliwie głośną działalność. Wynajem nowego miejsca, do czasu znalezienia rozwiązania problemu z hałasem lub sprzedaży nieruchomości na niego narażonej, dla wielu ludzi staje się jedyną możliwą opcją, żeby móc podreperować zniszczone hałasem zdrowie i zabrać się za przygotowanie opuszczonego lokum do transakcji sprzedaży. Przy czym podstawowa cecha jaką musi charakteryzować się nowy lokal to panujący w nim spokój. Cisza, która pomoże zrehabilitować się po przeżytych doświadczeniach, wysypiać się wreszcie, poczuć się bezpiecznie, a w nierzadkich przypadkach także przejść przez nieco bardziej skomplikowany proces leczenia szkód, jakie hałas wyrządził na zdrowiu bez narażania się na nowe szkody, z powodu następnych hałasów w kolejnym miejscu zamieszkania. Każdy jest cichy i w spokojnej okolicy Pierwsze zetknięcie z ogłoszeniami o domach na wynajem będzie optymistyczne: praktycznie wszystkie dostępne oferty dotyczą lokali opisanych jako „ciche i w spokojnej okolicy”, „pozwalające odpocząć od zgiełku miasta”, „gwarantujące śpiew ptaków o poranku”. Są tak opisywane ponieważ zapotrzebowanie na ciche domy jest ogromne i wielu agentów nieruchomości uważa, że takimi hasłami szybko zwabi klienta. Przez telefon potwierdzą wszystko, co napisali w ogłoszeniu: „kiedy tam byłem, była idealna cisza, wręcz anielska”, „tak, to jest to, czego państwo szukacie, jest idealnie cicho”. Pytania o styl życia sąsiadów mogą wprowadzić nutę mroku do tej idylli: Czy sąsiedzi lubią imprezować? Czy urządzają całonocne biesiady w ogródku? Czy kilkoro dzieci wrzeszczy na trampolinie dwa metry od okna domu na wynajem? Czy najbliższy sąsiad ma w garażu na czarno usługi szlifierskie, niewidoczne z ulicy? Na wszystkie te pytania i każde pokrewne standardowy agent nieruchomości odpowie: „Nie wiem, przecież tam nie mieszkam”, bardziej przebiegły stwierdzi: „trzeba przyjechać i samemu zobaczyć czy państwu odpowiada”. Nadzieja na spokojny dom popycha do tych wyjazdów. Wymagają one jednak brania dni wolnych w pracy i tracenia pieniędzy na paliwo. Tracenia, dlatego, że w ogromnej ilości przypadków okaże się iż agent zataił takie „detale”, jak tartak dwieście metrów od domu, nieodległe boisko czy warsztat samochodowy. Kłamstwa w żywe oczy w ofertach bezpośrednio od właścicieli domów też są na porządku dziennym. Dom opisany przez właściciela w ofercie jako “Idealne miejsce na odizolowanie się od hałasu w ciszy okolicy lasu przez ładne widoki i spacery na grzyby” okazał się domem zlokalizowanym kilkadziesiąt metrów od zakładu, który “z metalu zrobi wszystko”, co w nieruchomości przeznaczonej na wynajem słychać było znakomicie, a dom opisany w ogłoszeniu jako “śliczny dwupiętrowy dom położony w otoczeniu pięknego ogrodu, położony w cichej i spokojnej okolicy” domem mieszczącym się kilka metrów od płyty boiska wielofunkcyjnego typu “Orlik” zapewniającego upiorny hałas przez większą część doby. “Cichy dom na wsi pośród pól, z dala od hałasu, piękne widoki na Tatry” miał tuż przy bramce wejściowej na posesję pokaźne zbiory butelek po wódce, puszek po piwie i petów rozrzuconych pomiędzy ogrodzeniem, a zdewastowaną budką przystanku autobusowego, świadczących o tym, że zakrapiane spotkania w tym miejscu, które do cichych nigdy nie należą, to codzienność. Był też z trzech stron otoczony drogami. Właścicielka, którą zapytałam czy sądzi, że dom, dookoła którego jeżdżą samochody i sprzęt […]
Gdy ekrany przestają wystarczać

Lawinowy przyrost liczby pojazdów poruszających się po drogach w Polsce sprawia, że dotychczasowe metody ochrony mieszkańców przed hałasem z dróg i autostrad przestają być wystarczająco skuteczne. Osiedle Bieżanów Nowy w Krakowie jest przykładem miejsca, które przed laty zaprojektowano jako wygodne i spokojne do życia dla rodzin. Było elementem koncepcji pasmowego zabudowywania Krakowa, która polegała na tworzeniu równoległych ciągów zabudowy, składających się na określone rodzaje użytkowania. W tym przypadku chodziło o funkcje mieszkaniowe. Miały je rozległe osiedla Płaszów, Nowy Prokocim i najodleglejsze od centrum czyli wspomniany już Bieżanów Nowy. O tych osiedlach mówiono: sypialnie Krakowa i coś było na rzeczy, bo dobrze się tam spało. Otaczały je łąki i tereny zalesione, do których można było dostać się z łatwością – wystarczał spacer. W 1978 roku oddano do użytku pierwsze budynki a realizację całego osiedla ukończono w 1982 roku. Zamieszkanie na takim osiedlu było wyborem dla ludzi, którzy chcieli żyć z dala od hałaśliwego centrum miasta. Zarówno w latach, gdy wymagało to przyłączenia się do spółdzielni mieszkaniowej i oczekiwania na przydział, jak i przez długie lata po roku ‘89 wspólnym mianownikiem życia w takim miejscu był spokój. Kusił on zresztą nie tylko zainteresowanych życiem w bloku, ale też osoby, które postanowiły w takiej okolicy zbudować domy jednorodzinne. Na południowo-wschodnim krańcu Krakowa roztaczały się widoki na Las Krzyszkowicki i wzgórze Kaim, zawilce kwitły, ptaszki śpiewały. Co mogło pójść nie tak? Na początku lat 70-tych w całej Polsce było zarejestrowanych niewiele ponad 270 000 pojazdów! Nie brakowało rejonów, gdzie przejazd samochodu stanowił sensację i wyczekiwaną atrakcję. W najśmielszych snach nikt nie mógł przypuszczać, że zaledwie dwadzieścia lat później zacznie ich błyskawicznie przybywać. W 1990 roku wszystkich samochodów zarejestrowanych w Polsce było już5,2 mln, zaś obecnie jest to prawie 33 mln.(1) Odległość 330 metrów, która dzieli najbliżej położony blok osiedla Bieżanów Nowy od najbardziej ruchliwej ulicy w tym rejonie, czyli Wielickiej – trasy wylotowej z Krakowa na wschód, była zatem przez wiele lat wystarczająca do tego, aby hałas generowany przez poruszające się nią pojazdy nie był uciążliwy dla mieszkańców. Najbliższe domy jednorodzinne znajdowały się od niej jeszcze dalej. Prawdziwy problem w tym rejonie pojawił się dopiero po roku 2009, gdy oddano do użytku nowy odcinek autostrady A4 od węzła przy ulicy Wielickiej do Targowiska w Gminie Kłaj. Jego przedsmakiem były nielegalne wyścigi motocyklowe organizowane na terenie nowo powstałej trasy, na wysokości osiedla, zanim została ona otwarta dla ruchu. Wówczas mieszkańcy walczyli z hałasem wyścigów, trwających głównie w weekendy przez wiele godzin w dzień i w nocy, zgłaszając je najbliższemu komisariatowi Policji. Niemniej, przez pierwsze lata funkcjonowania trasy zamontowane przy niej ekrany akustyczne sprawdzały się wystarczająco, by w otoczeniu dało się w miarę bezproblemowo funkcjonować. Dziś w roku 2024, o czym informuje strategiczna mapa hałasu sporządzona dla Krakowa, osiedle otacza pas hałasu przekraczającego 80 decybeli. O ile, tego nie wiadomo – skala kończy się na enigmatycznym oznaczeniu „powyżej 80”. Warto pamiętać o tym, że jest to wartość uśredniona, wynikająca z pomiarów prowadzonych w sposób długookresowy w określonych punktach. A także i o tym, że nigdy nie dokonuje się ich w warunkach atmosferycznych wzmagających propagację hałasu – dla mieszkańców oznacza to tyle, że nierzadko w przeciągu roku bywa o wiele, wiele głośniej, niż ilustrują to dane zawarte na mapach. Obowiązek wykonywania pomiarów poziomu hałasu dla dróg krajowych wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 25 z 2008r., poz. 150 ze późn. zmianami) oraz z rozporządzeń wykonawczych, dlatego są one przeprowadzane rutynowo. Nie jest prawdą obiegowe przekonanie, powtarzane przez niektórych mieszkańców udręczonych kłopotliwym sąsiedztwem tych tras, że takie badania nie są prowadzone – są, odbywają się one w trybie usystematyzowanych procedur, tyle tylko, że dla samych mieszkańców niewiele z tego wynika, ponieważ nawet doprowadzenie hałasu do poziomu normatywnego nie gwarantuje ustąpienia uciążliwości. Jeśli zaś spojrzymy na wysiłki administratorów tychże dróg w kierunku ochrony mieszkańców przed hałasem naprawdę życzliwym okiem, to dostrzeżemy także i to, co stało się w Bieżanowie, jak i tysiącach innych miejsc na terenie kraju, a mianowicie, że liczba samochodów przyrasta tak szybko iż to, co stanowi wystarczającą ochronę dziś, w niedługim czasie może przestać wystarczać. Wprawdzie obecnie możliwe są także analizy symulacyjne z użyciem modeli akustycznych odzwierciedlających poziomy mocy akustycznej różnego rodzaju pojazdów, służące do prognozowania hałasu komunikacyjnego jaki na danym obszarze z dużym prawdopodobieństwem nastąpi. Sposób przeprowadzania tych analiz określa dyrektywa 2002/49/WE odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, jednakże jak pokazuje praktyka nawet na terenach, gdzie zrealizowano najnowsze inwestycje drogowe, z uwzględnieniem nowoczesnych sposobów ochrony mieszkańców przed hałasem, nie zawsze uzyskany rezultat jest wystarczający do tego, by mieszkańcy we własnych domach nie musieli żyć w hałasie niszczącym ich zdrowie. Jak rozwiązać zatem skutecznie dotkliwy problem narastającego zanieczyszczenia hałasem z dróg i autostrad? Tego na obecnym etapie nie wie nikt. Agnieszka Kantaruk (1) Dane z systemu Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców, stan na 31 października 2022 – dokładnie 32 931 117 zarejestrowanych pojazdów. Z danych udostępnionych przez GUS w Polsce z końcem 2022 roku zarejestrowanych było 34 866 137 pojazdów. W tym artykule opisaliśmy Jak postarać się o ekrany akustyczne.
Jak postarać się o ekrany akustyczne

Stale narastający ruch samochodowy sprawia, że warunki akustyczne w danym miejscu, dotychczas adekwatne do życia, mogą zamienić się w niemożliwe do wytrzymania. Pomocne mogą okazać się w takiej sytuacji ekrany akustyczne – oto w jaki sposób postarać się o to, by zostały zamontowane przez zarządcę drogi. Jeśli uważamy, że w miejscu, w którym mieszkamy przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku (tzw. normy hałasu) [1] warto w pierwszym rzędzie sprawdzić, czy miejsce, w którym mieszkamy, objęte jest strategiczną mapą hałasu (tzw. mapą akustyczną). Mapy takie sporządzane są co 5 lat m.in. dla miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy oraz dla głównych dróg [2]. Mapę hałasu można znaleźć w następujący sposób: 1) w przypadku miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy – należy wpisać w wyszukiwarkę internetową nazwę miasta plus słowa „mapa hałasu”. Czasem mapy hałasu są implementowane do geoportali danych miast (należy wpisać w wyszukiwarkę nazwę miasta i słowo „geoportal”); 2) w przypadku głównych dróg – należy wejść na stronę internetową Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (https://www.gov.pl/web/gddkia/strategiczne-mapy-halasu-2022) i znaleźć interesującą nas mapę hałasu. Dane na mapach, które są w omawianym przypadku najważniejsze to przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu drogowego wyrażonych wskaźnikami LDWN i LN. Mapa hałasu nie jest narzędziem pozwalającym zobaczyć, jakie konkretnie przekroczenia norm (według wskaźników LAeq D i LAeq N) występują w danym miejscu, jednak można dzięki niej zorientować się mniej więcej, jaki jest klimat akustyczny na terenach objętych zasięgiem mapy. Osoby, które uważają, że są narażone na ponadnormatywny hałas drogowy (na co mogą wskazywać dane z mapy hałasu albo pomiary sporządzone na prywatne zlecenie [3]) powinny wystąpić do zarządcy drogi [4] z wnioskiem o wykonanie „oficjalnych” pomiarów akustycznych. Jeśli ta ścieżka będzie nieskuteczna lub niemożliwa z powodów finansowych można zgłosić się z wnioskiem o interwencję do właściwego Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska (informacje dotyczące tego, jak to zrobić zamieszczane są na stronach internetowych WIOŚ). Wnioskodawca nie będzie ponosił kosztów takich pomiarów. Jeśli z pomiarów będzie wynikało, że normy hałasu są przekroczone, to kolejnym krokiem powinno być wystąpienie do zarządcy drogi z wnioskiem o podjęcie czynności, które spowodują zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, poprzez np. montaż odpowiednich ekranów akustycznych. Jeżeli zarządca drogi stwierdzi, że nie podejmie takich czynności na przykład z powodu braku środków finansowych, obowiązującego programu ochrony środowiska przed hałasem, który nie przewiduje podjęcia takich czynności, czy braku decyzji „przymuszającej” do zapewnienia ochrony akustycznej, dysponujemy dwiema drogami. Po pierwsze, można wystąpić z wnioskiem do właściwego organu ochrony środowiska [5], aby ten nałożył na zarządcę drogi obowiązek ograniczenia ponadnormatywnego oddziaływania na środowisko wynikającego z eksploatacji drogi (w trybie art. 362 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska). Niestety postępowanie w sprawie wydania wskazanej decyzji organ wszczyna z urzędu, w związku z czym nie jest obowiązany do uwzględnienia wniosku osoby zainteresowanej [6]. Ta droga nie będzie wymagała od osoby narażonej na hałas poniesienia jakichkolwiek kosztów. Po drugie, można wystąpić z pozwem do sądu cywilnego o wykonanie czynności, które doprowadzą do obniżenia poziomu hałasu drogowego do obowiązujących norm [7]. Jest to droga czasochłonna i wymaga pomocy ze strony adwokata albo radcy prawnego. Osoby te będą wiedziały jak skonstruować pozew, by spełniał wymagania przewidziane przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, a także jak sformułować żądanie i je uzasadnić. Należy też liczyć się z kosztami postępowania cywilnego, jednakże w przypadku wygranej koszty te poniesie ostatecznie druga strona. Opisane wyżej kroki dotyczą zarówno obszarów miejskich, jak i wiejskich podlegających ochronie akustycznej zgodnie z rozporządzeniem w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Różnice będą uwidaczniać się tylko w zakresie zarządcy drogi i organu administracji właściwego do wydania decyzji w trybie art. 362 Prawa ochrony środowiska. Trzeba też pamiętać, że nie dla wszystkich hałaśliwych dróg sporządzane są strategiczne mapy hałasu. Jednakże brak takiej mapy nie wyłącza dochodzenia prawa do życia w odpowiednim klimacie akustycznym. Piotr Poniatowski Przypisy 1. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku są określone w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (tekst jednolity Dz.U. z 2014 r. poz. 112, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20140000112). W kontekście ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska istotne są normy hałasu wyrażone wskaźnikami LAeq D (pora dnia – g. 6.00–22.00) i LAeq N (pora nocy – g. 22.00–6.00) (tabela 1 wspomnianego załącznika). 2. Główna droga to regionalna, krajowa albo międzynarodowa droga oznaczona przez Państwo Członkowskie UE, którą przejeżdża rocznie ponad trzy miliony pojazdów (art. 3 lit. n dyrektywy 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnoszącej się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, http://publications.europa.eu/resource/cellar/b24a9f90-0520-11ec-b5d3-01aa75ed71a1.0002.02/DOC_1). 3. Należy pamiętać, że pomiary hałasu powinny być wykonane profesjonalnym sprzętem przez osobę, która specjalizuje się w świadczeniu takich usług. 4. Zarządcami dróg są dla dróg: 1) krajowych (autostrady i drogi ekspresowe, ale też inne ważniejsze drogi) – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad; 2) wojewódzkich – zarząd województwa; 3) powiatowych – zarząd powiatu; 4) gminnych – wójt (burmistrz, prezydent miasta). W granicach miast na prawach powiatu (w uproszeniu – 66 największych miast w Polsce) zarządcą wszystkich dróg publicznych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych, jest prezydent miasta. Zarządcy wskazanych dróg (z wyjątkiem dróg krajowych) mogą wykonywać swoje obowiązki przy pomocy jednostki organizacyjnej będącej zarządem drogi (np. Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie, Zarząd Dróg i Transportu w Łodzi czy Zarząd Dróg i Mostów w Lublinie). Jeżeli jednostka taka nie została utworzona, zadania zarządu drogi wykonuje zarządca. 5. Organem ochrony środowiska właściwym w tej sprawie jest starosta, jednakże w przypadku hałasu z autostrad i dróg ekspresowych, a także dróg innych niż autostrady i drogi ekspresowe, usytuowanych w miastach na prawach powiatu organem właściwym jest marszałek województwa. 6. Organ ma obowiązek wszcząć postępowanie wtedy, gdy hałas związany jest z eksploatacją nowo zbudowanej drogi i z wyników analizy porealizacyjnej lub monitoringu oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wynika konieczność podjęcia działań w celu dostosowania przedsięwzięcia do wymagań ochrony środowiska (art. 82 ust. 1c ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko). 7. Środki ochrony prawnej przysługujące osobom narażonym na ponadnormatywny […]
Jaki hałas szkodzi najbardziej

Każdy rodzaj hałasu jest dla człowieka uciążliwy, ale nie każdy szkodliwy w tym samym stopniu. Hałasem, jaki stanowi dla ludzkiego mózgu szczególne wyzwanie i obciążenie, jeśli chodzi o jego analizę i adaptację do słyszanych dźwięków – jest hałas niskoczęstotliwościowy. To, co potocznie nazywamy hałasem jest falą akustyczną, która oddziałuje na organizmy żywe i obiekty nieożywione. Jak bardzo, o tym wiedzieli już ludzie setki lat temu, czego wyraz mamy między innymi w zawartej w Biblii opowieści o zdobyciu Jerycha, z której wywodzi się obecna w języku potocznym fraza “trąby jerychońskie” oznaczająca coś nieprzeciętnie głośnego. Biblijne trąby były w stanie zburzyć mury miasta. Fala akustyczna, nie będąca religijną metaforą, a rzeczywistością, także może dokonywać destrukcji materii, jeśli będzie mieć odpowiednie natężenie i częstotliwość. Właśnie dlatego hałas szkodzi – a szkodzi różnie w zależności od właściwości fali. Spotykamy się często z określeniami: niskie basy, tępe dudnienie, łomot powodujący drganie szklanek w kredensie – nie starając się poznać głębiej cech i właściwości hałasu niskoczęstotliwościowego, bo o nim właśnie mowa. Na początek więc musimy sobie uświadomić prostą zależność pomiędzy częstotliwością, a długością fali akustycznej. Długość fali – to najmniejsza odległość między dwoma punktami o tej samej fazie drgań (czyli między dwoma powtarzającymi się fragmentami fali). Dwa punkty fali są w tej samej fazie, jeśli wychylenie w obu punktach jest takie samo i oba znajdują się na tym samym etapie – wzrastania lub zmniejszania się. Jeżeli w jednym punkcie wychylenie zwiększa się, a w drugim maleje, punkty te znajdują się w fazach przeciwnych(1). Długość fali λ (lambda) obliczymy z prostego wzoru, gdzie V to prędkość rozchodzenia się fali dźwiękowej w powietrzu (ok. 340 – 350 m/s), a f to częstotliwość czyli liczba pełnych cykli w czasie jednej sekundy. λ=V/f Wynikają stąd pewne zależności: Przede wszystkim: czym niższa częstotliwość tym dłuższa fala, a czym dłuższa – tym trudniejsza do zatrzymania. Typowa przegroda akustyczna (ściana, okno, strop) nie jest przeszkodą dla fali o długości kilku – kilkunastu metrów. Trzeba zdać sobie sprawę, że fala o częstotliwości 100 Hz ma ok. 3,5 m długości, a fala 20 Hz ma już ok.17,5 m,- dlatego np. gdy zbliża się beemka po audio-agro-tuningu (tłum. pojazd samochodowy z podrasowanym zestawem audio) czyli z zainstalowanym potężnym głośnikiem obsługującym zakres niskich częstotliwości (tzw.subwooferem), najpierw słyszymy właśnie owo dudnienie (gdyż wielokrotnie klepana blacha karoserii nie stanowi żadnej zapory dla tak długiej fali), a później całą resztę: strzały z wybebeszonego tłumika ze strumienicą zamiast katalizatora, ryk wkręcanego na obroty dogorywającego diesla i w końcu falset “wokalisty”: “wstaje słonko, la la laaa, widzę ciebie, la la laa, wtedy czuję, la la laa, się jak w niebie…”. Zanim odetchniemy – poczekajmy, aż opadnie czarna chmura dymu, a po niej ucichnie bum, bum, bum (jeśli będziemy mieć to niewysłowione szczęście, że nie przyjechali po kebaba obok…). Po drugie: dźwięki niskoczęstotliwościowe nakładają się na zakres funkcjonowania fal mózgowych (0.1 -100 Hz) – naprawdę nie trzeba być neurologiem, by zdać sobie sprawę, iż ingerencja sygnałów o dużej energii pokrywających się z najważniejszym zakresem sterującym wszystkimi funkcjami ludzkiego mózgu musi prowadzić do poważnych konsekwencji. Wiadomym jest, że zmiany potencjału elektrycznego w obrębie synapsy neuronu, warunkujące prawidłowe przekazywanie bodźców nerwowych, wynoszą maksymalnie ok.110 miliwoltów (czyli bardzo niewiele) i jeśli na to nałoży się łomot z subwoofera o mocy wieluset, bądź tysięcy Watów, to oczywistym się staje, iż równowaga pracy mózgu musi zostać zaburzona, a skutki dla zdrowia będą negatywne. Dlaczego tak się dzieje? Fale mózgowe są związane z różnymi stanami świadomości i aktywności umysłowej. W zależności od ich częstotliwości wyróżniamy następujące rodzaje fal mózgowych: – delta – ”głęboki sen” – o częstotliwości 0,5-4 Hz, występują podczas głębokiego snu bez marzeń sennych, – theta – “spokój i kreatywność” – o częstotliwości 4-8 Hz, występują podczas lekkiego snu, medytacji, hipnozy i głębokiej relaksacji, sprzyjają wyobraźni i biorą udział w procesach zapamiętywania, – alfa – ”czujny relaks” – o częstotliwości 8-12 Hz, występują podczas stanu czuwania z zamkniętymi oczami, medytacji i głębokiego relaksu, – beta – “skupienie” – o częstotliwości 12-30 Hz, występują podczas stanu czuwania z otwartymi oczami, skupienia, koncentracji i aktywności umysłowej, – gamma – “aktywność” – o częstotliwości 30-100 Hz oraz nie do końca zdefiniowany jeszcze obszar high-gamma, występują podczas intensywnej aktywności umysłowej, takiej jak uczenie się, zapamiętywanie i rozwiązywanie problemów, odpowiadają za integrację ii synchronizację pracy różnych części mózgu. Po trzecie: działanie tzw. filtrów ślimakowych w obrębie ucha wewnętrznego (elementów znajdujących się pomiędzy kanałem półkolistym, a nerwem słuchowym) opiera się na skali logarytmicznej, co oznacza, że nawet drobne zmiany w zakresie niskich częstotliwości są bardzo wyraźnie odbierane, a czym częstotliwości wyższe tym bardziej percepcja się osłabia. Dla przykładu: zmianę o 10 Hz przy sygnale o częstotliwości 100 Hz odczuje każdy, zmianę o 10 Hz przy sygnale 1000 Hz odczują niektórzy, a zmiany o 10 Hz przy sygnale 10000 Hz nie odczuje nikt. To tłumaczy dlaczego długoterminowa ekspozycja na dźwięki niskoczęstotliwościowe stanowi olbrzymie wyzwanie dla ośrodków analizujących w mózgu i nie dziwmy się, gdy puszczając w samochodzie na własne życzenie muzykę z takim ustawieniem jak na poniższym zdjęciu czujemy się zmęczeni i osłabieni! Nie trzeba dodawać, iż sytuacja jest jeszcze gorsza, gdy takiemu oddziaływaniu poddani jesteśmy wbrew własnej woli (niski bas z klubu, dyskoteki, domu weselnego, amfiteatru, sceny plenerowej, subwoofera kina domowego czy samochodowego itp.). Fot. – Szkodliwe dla zdrowia ustawienia equalizera w samochodzie – wszystkie częstotliwości z najniższego zakresu podbite do poziomu maksymalnego! Następnym elementem, który jest związany z ekspozycją na dźwięk jest zjawisko tzw. synchronizacji fazy – najogólniej mówiąc nasz słuch stara się synchronizować swoje działanie z sygnałem zewnętrznym w danej chwili dominującym – więc jeśli dominuje bas – to nie dziwmy się, że mamy problemy ze skupieniem, koncentracją, odpoczynkiem, relaksem, o śnie nie wspominając. Trzeba też pamiętać, że inny obszar mózgu przetwarza dane o wysokości dźwięku (tylna kora ciemieniowa), a inny dane związane z rytmem (tzw. zakręt wrzecionowaty) – dlatego dźwięki o zmiennej wysokości i rytmicznym charakterze angażują procesy mózgowe na wielu poziomach i nie ma w tym nic dziwnego, iż po kilku godzinach oddziaływania jesteśmy po prostu bardzo zmęczeni. Oczywiście permanentne narażenie na ten typ hałasu musi prowadzić do […]

Na co można zachorować od hałasu

Powszechnie znaną konsekwencją przebywania w hałasie jest uszkodzenie lub całkowita utrata słuchu. Jednakże dolegliwości i chorób wywoływanych przez hałas jest znacznie więcej i mogą dotyczyć większości układów i narządów w organizmie. Hałas jest bardzo silnym bodźcem oddziałującym na organizm na wiele sposobów. Jego oddziaływanie opiera się na zasadzie zachowania energii – jako, że hałas jest falą, uderzając w przeszkodę napotkaną na swej drodze, wywołuje oddziaływanie. Jeśli tą „przeszkodą” jest człowiek, wówczas oddziaływanie będzie dotyczyło jego organizmu. Na tej samej zasadzie dźwięk o odpowiedniej częstotliwości i głośności może działać w sposób korzystny dla zdrowia. W życiu codziennym napotkamy jednak przede wszystkim hałas prowadzący do konkretnych szkód na zdrowiu. Drugim aspektem oddziaływania hałasu na człowieka jest jego szkodliwość w wymiarze psychologicznym. Stały hałas prowadzi do poczucia utraty kontroli nad własnym życiem. Osoba na niego narażona nie może decydować o sobie i swojej własności (domu, mieszkaniu), nie ma wpływu na to czy i kiedy będzie mogła wypocząć i spać, znajduje się w sytuacji stałego napięcia i niepokoju o dalszy los swój i rodziny. W tym kontekście hałas prowadzi do zaburzeń psychologicznych, może być bezpośrednim czynnikiem odpowiedzialnym za nerwicę, depresję i szereg zaburzeń nerwowych. Wszystkie powyżej wymienione elementy mogą prowadzić do trwałej utraty zdrowia, utraty możliwości funkcjonowania w społeczeństwie, utraty pracy zarobkowej, tak w wyniku braku siły fizycznej lub przestrzeni psychicznej do wykonywania pracy, jak i w wyniku niemożności skupienia się na zadaniach zawodowych, co prowadzi do ryzyka wypadku. Ze względu na różnice pomiędzy źródłami hałasu różne jest prawdopodobieństwo wystąpienia konkretnych zaburzeń. Według źródeł oddziaływania hałasu lista dolegliwości, które wystąpią z największym prawdopodobieństwem, będzie przedstawiała się następująco: – Hałas nocny od klubów, pubów, dyskotek: Całkowite wyczerpanie organizmu z braku snu, możliwość uszkodzenia funkcjonowania wszystkich układów w organizmie. Zawroty głowy, zaburzenia równowagi, migreny, mdłości. Nerwica, depresja, zaburzenia lękowe. – Powtarzające się hałasy sąsiedzkie występujące stale, lecz w porach niemożliwych do przewidzenia: Nerwica, depresja, zaburzenia lękowe. Zaburzenia równowagi, zawroty głowy, poczucie osłabienia i wyczerpania. Znacznie zmniejszona wydolność organizmu w wyniku stresu. Zaburzenia widzenia z powodu nadmiernego wydzielania adrenaliny i kortyzolu w organizmie. – Stale powtarzające się hałasy impulsowe od obiektów sportowych (boiska, strzelnice): Zaburzenia i choroby sercowo-naczyniowe. Nerwica, depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia erekcji. Uszkodzenia lub utrata słuchu w przypadku małej odległości od źródła hałasu impulsowego. – Stałe oddziaływanie hałasu komunikacyjnego z dróg, linii kolejowych w bliskim sąsiedztwie: Poczucie oszołomienia, problemy z koncentracją, rozwiązywaniem problemów, nauką. Rozdrażnienie, poczucie bezsensu, apatia. Chroniczne zmęczenie nie ustępujące po wypoczynku w oddaleniu od źródła hałasu. – Oddziaływanie hałasu w pracy z maszynami w fabrykach, na budowach, na wsi: Choroba wibroakustyczna, częściowa lub całkowita głuchota, zaburzenia równowagi, problemy w logicznym rozumowaniu i komunikacji, zaburzenia funkcji poznawczych. Powyższa lista nie wyczerpuje oczywiście wszystkich możliwych zaburzeń. W przypadku gdy osoba znajduje się na wczesnym etapie oddziaływania hałasu na jej zdrowie i zaczyna odczuwać niepokojące symptomy należy przede wszystkim zacząć prowadzić notatki i skrupulatnie zapisywać spostrzeżenia dotyczące: -wydolności organizmu -wydajności w pracy -zaobserwowanych, nasilających się objawów Posiadanie takich notatek ułatwi w późniejszym etapie uzyskanie adekwatnej pomocy medycznej. Lekarz mogąc prześledzić co dokładnie działo się z organizmem pacjenta i z jaką częstotliwością, będzie w stanie lepiej dobrać środki zaradcze. Może oszczędzić to pacjentowi udziału w niepotrzebnych badaniach i wydatkach na nie, skróci proces diagnozy. Należy zdawać sobie jednak sprawę z tego, że w leczeniu zaburzeń i chorób wynikających z hałasu podstawowym środkiem zaradczym jest usunięcie bodźca. Nie da się wyleczyć dolegliwości pochodzących z przebywania w hałasie, w przypadku jeśli osoba przebywa w nim nadal. W takiej sytuacji można jedynie uśmierzać objawy. Niemniej, nawet mając tę świadomość, że lekarz nie zdoła usunąć dolegliwości trwających z powodu ciągłego przebywania w hałasie, to dokumentację medyczną i tak warto gromadzić, ponieważ stanowi ona podstawę do wystąpienia o przyznanie renty np. z tytułu utraty zdolności do pracy lub będzie składową materiału dowodowego w sprawie sądowej przeciwko sprawcy hałasu. Grzegorz Bogusz Grzegorz Bogusz Absolwent Akademii Medycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, lekarz z trzydziestoletnim doświadczeniem zawodowym od pierwszej pracy w pogotowiu ratunkowym, po stanowisko kierownika szpitala uzdrowiskowego w Rymanowie-Zdroju. Od kilku lat zgłębia tematykę szkodliwości hałasu dla ludzkiego zdrowia.
Hałas – cichy zabójca

Diagnozowanie dolegliwości i chorób powstałych w wyniku narażenia na hałas to żmudna droga prowadząca najczęściej od drzwi do drzwi gabinetów lekarskich. Tymczasem wyniki badań, ilustrujące utratę zdrowia z powodu hałasu mogą stać się najważniejszym dowodem w przypadku procesów cywilnych wytaczanych przez ofiary hałasu swoim oprawcom. Powszechny problem z daniem wiary w szkodliwe, niekiedy wręcz katastrofalne skutki hałasu polega na tym, że – za wyjątkiem urazów laryngologicznych po narażeniu na dźwięki o bardzo wysokim natężeniu – ujawniają się one powoli i są trudno uchwytne. Żaden lekarz nie ma takiej możliwości, żeby posłać pacjenta na konkretne badanie, którego wynik da odpowiedź na to, czy jest chory w wyniku hałasu. Taka diagnoza w tej chwili to proces żmudny, irytujący dla pacjenta, ponieważ polega on na wykluczaniu konkretnych schorzeń mogących powodować dane objawy. Bywa, że pacjent chodzi od lekarza do lekarza, podstawowe wyniki badań ma dobre, a czuje się tak, jakby miał umrzeć. I nie wiadomo dlaczego. Jeżeli lekarz ma czas na refleksję, na zadawanie pytań, to może dojść do tego, że ktoś choruje z powodu hałasu, ale to się nie odbywa w piętnaście minut, jakie lekarz może przeznaczyć na jednego pacjenta, z setek czekających na swój termin wizyty. Francesca Dominici, profesor Harvard School of Public Health zajmująca się badaniem wpływu hałasu na zdrowie, twierdzi, że jeśli podejście do diagnozowania się nie zmieni, to ta kakofonia, która przenika nasze życie – od śmieciarek i budownictwa przez dmuchawy do liści i turbiny wiatrowe po huczące radioodtwarzacze samochodowe – może zebrać w najbliższych latach tragiczne fizyczne i psychiczne żniwo, którego źródła naukowcy dopiero teraz zaczynają rozumieć, w miarę rozwoju badań nad hałasem. Istotne jest, by ta wiedza jak najszybciej trafiła z uniwersytetów do przeciętnego gabinetu lekarskiego – zanim będzie za późno. Utrata zdrowia w przypadku wieloletniego narażenia na hałas rozwija się stopniowo. Może przybrać różne formy, niemniej w wyniku doświadczeń płynących z mojej własnej praktyki medycznej mogę wyróżnić powtarzający się u wielu pacjentów schemat rozwoju typowych grup dolegliwości powodowanych przez stałe przebywanie w hałasie. Stałe zmęczenie i rozdrażnienie W pierwszym etapie przemęczenia bodźcami akustycznymi pacjenci najczęściej starają się odgradzać od otaczających ich hałasów za pomocą innych dźwięków, generowanych przez siebie samych. Taka strategia daje im poczucie izolacji od niechcianych odgłosów, poprzez inne, uważane przez nich za przyjemne lub pożądane. Może to być na przykład głośne słuchanie muzyki, stale włączonego telewizora, uruchamianie urządzeń domowych. Strategia taka prowadzi do znacznego przyspieszenia postępowania zaburzeń w organizmie i przeciążania jego mechanizmów adaptacyjnych, co w dłuższej perspektywie prowadzi do wyczerpania mechanizmów obronnych. Osoby ciągle otoczone dźwiękiem odczuwać będą w pierwszym etapie zaburzeń powodowanych przez hałas nerwowość, rozdrażnienie, trudności z koncentracją, spadek motywacji do działania i problemy z finalizowaniem rozpoczętych zadań, pogorszenie wydajności pracy, zwłaszcza intelektualnej oraz pogorszenie jakości snu. Na tym etapie może pojawić się też skłonność do agresji, poirytowanie w kontaktach z innymi ludźmi, zaburzenia psychoruchowe ujawniające się szczególnie w momentach, gdy osoba taka znajdzie się w cichym miejscu lub w sytuacji, w której powinna pozostawać przez pewien czas w bezruchu. Osobie rozdrażnionej stałymi hałasami przebywanie w ciszy oraz opanowanie emocji i motoryki przychodzi z trudem. Osłabienie wydolności organizmu W przypadku dłuższego utrzymywania organizmu w stanie opisanym powyżej dochodzi do upośledzenia samoregulacji procesów fizjologicznych organizmu. Oznacza to, że objawy postrzegane przez pacjenta wcześniej jako psychologiczne, zaczynają się przeradzać w dolegliwości fizyczne. Mogą pojawić się zaburzenia ze strony układu krążenia: łatwa męczliwość nawet przy niewielkim wysiłku, który wcześniej nie sprawiał pacjentowi trudności, wysokie ciśnienie, kołatania serca, duszności. Standardowo lekarzowi trudno powiązać je z narażeniem pacjenta na hałas, dlatego, podejrzewając u siebie takie powiązanie, należy nalegać na przeprowadzenie przez lekarza szczegółowego wywiadu medycznego, co może znacząco skrócić drogę do uzyskania właściwej diagnozy. W przypadkach, gdy z powodu hałasów dochodzi do znaczącego pogorszenia jakości snu lub bezsenności przełoży się to na intensyfikację objawów różnego typu. Mogą one dotyczyć praktycznie wszystkich układów i narządów w organizmie, jako że jest to system powiązany. Na tym etapie przemęczenie organizmu hałasem może przełożyć się na większą wypadkowość w pracy zawodowej, z powodu trudności z koncentracją i wydłużonego czasu reakcji. Z tych powodów szczególnie niebezpieczne jest narażenie na hałas w przypadku osób pracujących na takich stanowiskach jak kierowcy, operatorzy sprzętu budowlanego, opiekunowie dzieci oraz w podobnych zawodach, w których od danej osoby zależy bezpieczeństwo własne, podopiecznych lub współpracowników. Utrata zdolności organizmu do normalnego funkcjonowania Ostatnim etapem, następującym w zależności od osobniczych cech organizmu danej osoby i jej indywidualnej odporności na szkodliwe bodźce, szybciej lub później – różnice mogą sięgać od miesięcy do lat, jest utrata zdolności organizmu do normalnego funkcjonowania wynikająca z jego wyniszczenia w wielu obszarach. Na tym etapie skutkiem narażenia na hałas mogą być zaawansowane stany chorobowe dotyczące wielu narządów. Ze względu na szczególne obciążanie przez hałas układu krążenia, najbardziej typowe są poważne choroby kardiologiczne i układu krążenia. Możliwe są również zaburzenia neurologiczne, na przykład wylew krwi do mózgu. Poczucie utraty kontroli nad organizmem przekłada się na tym etapie na stany depresyjne i neurotyczne. Najtrudniejsza sytuacja dotyczy pacjentów świadomych źródła swoich chorób, nie mogących jednak zrealizować podstawowego działania niezbędnego przy leczeniu zaburzeń wynikających z hałasu czyli odizolowania się od szkodliwego bodźca. Pozostając stale w jego zasięgu, ze świadomością, że odebrał im on zdrowie i częstokroć możliwość wykonywania pracy zawodowej, znajdują się w stanie nieustającego napięcia nerwowego, przekładającego się na intensyfikację wszystkich objawów chorobowych. Podejrzewając u siebie dolegliwości bądź choroby wynikające ze stałego narażenia na hałas należy przede wszystkim stale monitorować z udziałem lekarza (może to być chociażby lekarz rodzinny, wskazany jest także psycholog) zmiany zachodzące w stanie zdrowia, zwłaszcza gdy dochodzi do szybkiego narastania negatywnych objawów. Dokumentacja taka, w tym pogarszające się wyniki badań, ilustrujące utratę zdrowia z powodu hałasu mogą stać się najważniejszym dowodem w przypadku procesów cywilnych wytaczanych przez ofiary hałasu swoim oprawcom. ■Grzegorz Bogusz Grzegorz Bogusz Absolwent Akademii Medycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, lekarz z trzydziestoletnim doświadczeniem zawodowym od pierwszej pracy w pogotowiu ratunkowym, po stanowisko kierownika szpitala uzdrowiskowego w Rymanowie-Zdroju. Od kilku lat zgłębia tematykę szkodliwości hałasu dla ludzkiego zdrowia.
Czy do hałasu można się przyzwyczaić

Hałas, jako zanieczyszczenie niewidoczne, niemożliwe do rzetelnego oszacowania bez specjalistycznych urządzeń pomiarowych, umyka uwadze wielu osób. Nie znaczy to jednak, że nie wyrządza szkód, gdyż dokonują się one bez względu na to, czy mamy ich świadomość, czy nie. Wiele osób powtarza stereotypowe przekonanie, że pewna doza praktyki wystarczy, aby hałas stał się niezauważalny. Kto z nas nie słyszał opowieści o tym, że przyzwyczaić się można nawet do pociągów przejeżdżających co chwilę w najbliższej okolicy, startujących i lądujących samolotów, ulicznego ruchu. To co kolokwialnie nazywamy przyzwyczajeniem naukowcy określają mianem habituacji patologicznej czyli dostosowania się do funkcjonowania pośród szkodliwych bodźców, co wcale nie sprawia aby przestawały one dokonywać destrukcji organizmu. Habituacja taka następuje nie tylko w przypadku hałasu, ale też innych zanieczyszczeń, takich jak chociażby powszechny smog. Żyjemy z nim, nie przestajemy oddychać, jednak każdy kolejny dzień spędzony w zanieczyszczeniu sprawia, że w organizmie dokonują się kolejne etapy szkodliwych zmian, aż do wystąpienia dokuczliwych objawów czy – z czasem – nieuleczalnych schorzeń. Jak wykazali naukowcy habituacja w przypadku hałaśliwego otoczenia wymaga intensywnej pracy mózgu nad odsianiem negatywnego bodźca i ta praca zawsze będzie dla organizmu męcząca, choć niektórzy z nas z czasem przestają zauważać, że ona się dokonuje. Pozyskanie dowodów na prawdziwość tej tezy dla badaczy jest bardzo proste: wystarczy podłączyć śpiącą osobę do aparatury monitorującej i przyjrzeć się wynikom. Nawet jeśli badanego nie zbudzą dźwięki samochodów z ruchliwej ulicy, odgłosy przelatujących samolotów, przejeżdżające pociągi czy notoryczne awantury u sąsiadów bądź dziecięce wrzaski, to jego organizm i tak je odnotuje, zwiększy się ciśnienie krwi, przyspieszy puls i oddech, o czym badany nawet nie będzie miał pojęcia. To samo dotyczy świadomego obcowania z hałasem, który postrzegamy jako przyjemny: głośna muzyka w domu, zabawa w dyskotece, koncert, obserwowanie wyścigów samochodowych czy popisów samolotów odrzutowych mogą sprawiać nam radość i jednocześnie, w przypadku nadmiernej ekspozycji na płynące z nich bodźce, rujnować nasz organizm, bo procesy dokonujące się w nim pod wpływem dźwięków o nadmiernym natężeniu są niezależne od naszej woli. O tym, że każda z tych przyjemności kończy się koniecznością regeneracji organizmu wiedzą już nastolatki: trzeba odespać, najlepiej cały kolejny dzień. Nie zawsze wiedzą, że odsypiają przede wszystkim zmęczenie hałasem. Jeśli to zdarza się sporadycznie, wówczas zdrowy organizm podoła niwelacji szkodliwych skutków hałasu. Jeśli często, to trwałe negatywne rezultaty objawią się w przeciągu kilku lat i z wieloma osobami pozostaną na resztę życia. Robert Sapolsky, wybitny profesor nauk biologicznych, neurologicznych oraz neurochirurgii na Uniwersytecie Stanforda badający powiązania pomiędzy przeżywaniem stresu a występowaniem chorób twierdzi, że te bezwiednie przeżywane mikrostresy składają się, po pewnym czasie, na stres chroniczny. Ten zaś, jak udowodniło między innymi badanie, którego głównym autorem była Heather Cameron z National Institute on Mental Health, prowadzi chociażby do depresji i zaburzeń nerwicowych. Te zaś, choć w Polsce powszechnie lekceważone, tak jak i sam hałas, nie znikają i nie przestają być groźne w wyniku tego, że jako naród mamy tendencję do udawania, że to coś, co nas nie dotyczy. Jak trafnie wyraził się psychiatra Bartosz Łoza, profesor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w wywiadzie udzielonym dziennikarzowi Marcinowi Zaborskiemu na antenie RMF FM: „Jeżeli nie zadbamy o serwisowanie naszego zdrowia psychicznego, to nie będzie dłuższego życia. Ludzie nie wiedzą, że przewidywana długość życia osób z depresją nawrotową jest dziesięć lat krótsza. Czyli depresja nawrotowa to nie jest zjawisko takie, że ja tu sobie prawą ręką piszę wiersze, a lewą się wachluję, bo mi jest smutno. Tak nie jest. Jest to śmiertelna choroba gdzie przewidywana długość życia jest taka, jak przy chorobach onkologicznych”. Zaburzenia depresyjne i nerwicowe to zaś schorzenia, które zwykle jako pierwsze dają się we znaki osobom stale narażonym na hałas. Bywa, że poprzedzają je stany napięcia, nerwowość, skłonność do agresji, problemy z koncentracją i wydajnością w wykonywaniu zadań intelektualnych. Te objawy mogą dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych, z czasem przeradzając się w poważniejsze jednostki chorobowe. W Polsce powiązanie pomiędzy dolegliwościami natury psychicznej i fizycznej a stałym narażeniem na hałas jest wciąż rzadko diagnozowane przez lekarzy. Za ten stan rzeczy odpowiada niewielka skłonność medyków do bieżącego dokształcania się i zapoznawania z ustaleniami naukowców ze światowych ośrodków uniwersyteckich. Rzetelną diagnozę w kwestii powiązania narażenia na hałas z problemami zdrowotnymi najłatwiej jest znaleźć w gabinetach lekarzy medycyny pracy, którzy opiekują się najcięższymi przypadkami chorób wynikających bezpośrednio z oddziaływania hałasu, dotyczących przede wszystkim pracowników budowlanych, didżejów, personelu kolei i lotnisk, ale też chociażby fryzjerów i nauczycieli, przebywających każdego dnia w hałasie przekraczającym poziomy akceptowalne dla ludzkiego zdrowia. Grzegorz Bogusz Agnieszka Kantaruk

Jak to jest, kiedy impreza masowa nie jest (za) głośna

Impreza plenerowa bezpieczna akustycznie dla uczestników i nieuciążliwa dla otoczenia jest możliwa do zorganizowania. Wzięłam w takiej udział i pozostawiła mnie z pytaniem: czy to ma sens? W parku przy Dworze Głowińskich w Rabie Wyżnej zorganizowano imprezę plenerową łączącą elementy koncertu, widowiska teatralnego i rekonstrukcji historycznych. „Koncertowy przewrót pałacowy. Piknik lat międzywojennych i wojennych” był przedsięwzięciem bez wątpienia wymagającym znaczących przygotowań merytorycznych i technicznych. W wieńczącym go widowisku „Spadkobiercy wolności” znalazły się pieśni, recytacje wierszy, narracja lektorska i występy taneczne w wykonaniu Baletu Dworskiego Cracovia Danza. Całość – imponująca, uszyta na miarę: w widowisku opowiedziano lokalną historię mieszkańców dworu, ich niezwykłych gości doby międzywojnia, miejscowe potyczki z okupacją niemiecką, losy tutejszych kurierów ryzykujących życiem dla sprawy, opierając się na czytanych przez aktorów fragmentach pamiętników i innych dokumentów historycznych. Coś pięknego i to w krainie, gdzie impreza masowa polega zwykle na tym, że DJ Zbobul i DJ Stona puszczają dyskotekową rąbankę pod remizą, a uczestnicy mogą sobie posłuchać o tym co było, gdy podmiot liryczny wychodził ze Złotych Tarasów. No, ale właśnie – imprezy spod remizy słychać na kilka kilometrów od źródła, tak że kilka wsi jest zmuszanych do ich słuchania, a uczestnicy zagrożeni utratą słuchu i zawałem serca, a ta była od strony realizacji dźwięku tak zrobiona, jak wszyscy byśmy sobie tego życzyli: zupełnie nieuciążliwa dla sąsiadów mieszkających w otoczeniu, nie stwarzająca żadnego ryzyka dla zdrowia ludzi biorących w niej udział. Składowe tego stanu rzeczy były następujące: profesjonalne nagłośnienie kierunkowe użyte zgodnie z przeznaczeniem, czyli tak, aby występy były słyszalne w miejscu imprezy, a nie wszędzie poza nią. W terenie, w odległości 250 metrów po bokach sceny było jedynie słabo słychać niektóre frazy wypowiadane przez konferansjera i delikatne dźwięki muzyki, nic poza tym. Nic uciążliwego. Na wprost sceny, w odległości 300 metrów, gdzie zaczyna się pierwsza linia domów za drogą było słychać nieco więcej: gdy nie jechały samochody dało się słyszeć melodie dość wyraźnie, natomiast już zamknięcie okna w wyłączonym samochodzie całkowicie odcinało słyszalność dźwięków. Należy więc spodziewać się, że dokładnie tak samo nie było ich słychać wewnątrz domów. Dlaczego? Złożyły się na to głośność i częstotliwość. Realizator dźwięku do racjonalnego minimum ograniczył niskie częstotliwości, co przełożyło się na fakt, że nie było słychać uciążliwego dudnienia, łomotania, drżenia przenoszonego gruntem, na co skarży się najwięcej osób mających do czynienia z hałasem imprez masowych w swoich mieszkaniach i domach. Głośność tej imprezy w przeważającej części mieściła się w przedziale 70-80 dB. Na tyle głośno, że wszystko co działo się na scenie mogłoby być doskonale słyszalne dla jej uczestników, ale ledwo słyszalne lub wcale, dla ludzi nie biorących udziału w wydarzeniu. Czujni czytelnicy już zauważyli słówko: mogłoby. Otóż właśnie mogłoby, gdyby nie to, że pośród publiczności znalazło się wielu spadkobierców wolności, którzy z tą wolnością w żaden sposób sobie nie radzą i uważają, że można robić wszystko, wszędzie, tak głośno jak się chce. Co z tego, że ktoś przyszedł obejrzeć spektakl i chce wysłuchać co dzieje się na scenie, skoro on czy ona musi właśnie na widowni rozmawiać przez telefon, rozmawiać z kolegami i koleżankami, piszczeć, chichotać, wołać „przynieś mi piwo” w trakcie kiedy występują artyści. Osobny krąg piekieł – wyczyny milusińskich. Przez trzy godziny widzowie, przynajmniej ci, którzy przyszli zobaczyć występ, a nie pytlować jak na targu, musieli znosić galopady, piski, wrzaski, tupanie, wycie gromady dzieci, których rodzice uznali, że to jest całkowicie w porządku pozwalać im gonić po podeście prowadzącym na scenę oraz jej dolnej części wydzielonej do występów tanecznych pośród widzów. Aktor deklamuje: „Czy to była kula, synku, czy to serce pękło?”, a bezpośrednio przed publicznością stadko dzieci: „Wuuuu, duuu, agrrrr, iiiiuuuu”. Aktorzy zwykle nie chodzą recytować wierszy z okresu Powstania Warszawskiego na place zabaw, dlaczego więc rodzice uważają, że doskonale jest urządzać plac zabaw podczas spektaklu o poważnej i nieprzeznaczonej dla dzieci tematyce? Co myślałam wtedy? Że cała walka o to, żeby organizatorzy imprez zrozumieli, że nie musi być tak głośno, by komuś z widzów mogła stać się krzywda, jest bez sensu. Widzowie nie szanują imprezy zrobionej tak, żeby wyszli z niej zdrowi, a sąsiedzi spali spokojnie, jeśli właśnie mają ochotę. Jeżeli głośność imprezy umożliwia bezproblemowe zrozumienie co mówi druga osoba z odległości pół metra, to oznacza, że jest bezpieczna dla słuchu. Ta była. I co? Zamiast wyraźnie słyszeć spektakl, słyszałam co Bogdan robił na swojej zmianie w Monachium, o tym sklepie co zamknęli, bo tam w ogóle nikt nie chodził, jak ona się ubrała, widziałaś jak jej boczki wisiały, nie wypinaj się tak, bo ci majtki widać. Gdyby realizator zachował się nieodpowiedzialnie, czyli tak jak to się zazwyczaj przedstawia i przywalił dźwiękiem tak, żeby szanowna publiczność nie była w stanie rozmawiać, bo nie słyszałaby siebie nawzajem, to przynajmniej byłoby słychać dobrze to, co działo się na scenie. I może właśnie dlatego realizatorzy imprez twardo stoją przy swoim „musi być głośno”. Niektórzy dodają, że „musi być głośno, bo inaczej to nie ma sensu”. Czy ja po imprezie w Rabie Wyżnej mogę z tym polemizować? Agnieszka Kantaruk
Realny bilans dnia

Zacznę nietypowo… Jestem stracony dla świata na którego sprawy marnowałem niegdyś wiele czasu Nie miał ode mnie wieści od tak dawna Że zapewne gotów jest wierzyć, że umarłem. Nic jednak dla mnie nie znaczy, jakiekolwiek by miał o mnie zdanie. Nie mogę też odmówić mu racji Wszak dla świata naprawdę umarłem. Dla zgiełku tego świata stracony Odpoczywam w cichym ustroniu W moim niebie żyję, samotny, W mojej miłości i w mojej pieśni. Zapewne orientuje się już Drogi Czytelnik, dlaczego akurat zacytowałem tekst Friedricha Rückerta, niemieckiego orientalisty, tłumacza, wydawcy i oczywiście poety, żyjącego – bo to w naszym kontekście istotne – w latach 1788 – 1866. Dla zgiełku tego świata stracony… – zapewne wielu z nas uśmiecha się z pobłażaniem – a jakiż to Pan, panie Fryderyku Rückert mógł mieć zgiełk w 1821 roku (no tak – turkot dorożki na bruku…)? Owszem, biją się w Ameryce Łacińskiej pod Carabobo, Turcy napadli Greków pod Gravią, trwa powstanie wołoskie, ale z naszego, hałasowego punktu widzenia na świecie panowała błoga cisza. Odpoczywam w cichym ustroniu… – nawet jeśli poeta metaforycznie traktuje swoje wycofanie się z ziemskich aktywności, to nietrudno nam sobie wyobrazić, że ze znalezieniem cichej kryjówki raczej nie było kłopotu i nie groziło poecie porażenie nerwów łomotem z subwoofera czy wystrzałami z rury (bo przecież użycie nazwy “tłumik” byłoby nonsensownym nadużyciem) wykastrowanej bee..mki. W XX wieku ludzkość przyspieszyła degradację sonosfery w stopniu potężnym, co pokazać można na bardzo prostym przykładzie: To co widzimy powyżej to para głośników z amerykańskiego “Drive Inn Movie” czyli kina pod chmurką. Wsiadał sobie obywatel do swojego Buicka czy Cadillaca i podjeżdżał na plac, na którym stały statywy z głośnikami, a na jego końcu stał wielki ekran. Zabawa polegała na tym, żeby można było oglądnąć film, bez męczącego wysiadania z wygodnego przecież samochodu. Głośnik miał 4 cale średnicy i kosmiczną moc 5 W. Oczywiście obsługiwał głównie środkowy zakres pasma akustycznego, bo przecież to najważniejszy zakres dla zrozumienia mowy – a przypominam, iż były to czasy, gdzie w filmach liczyły się dialogi. Minęło raptem 50 lat i przyszła cyfrowa rewolucja, nie ma już kin pod chmurką (oczywiście na poziomie masowym), bo teraz obywatele mają kino w chałupie. Przyjrzyjmy się parametrom pierwszego lepszego, taniego zestawu kina domowego – byśmy mogli się zastanowić czy to się w ogóle da jakoś porównać? Zestaw kina domowego firmy Xx..zz: Dane podstawowe: Liczba kanałów: 5.1 Typ kina domowego: zintegrowane Maksymalna moc wyjściowa zestawu: 870 W Składniki kompletu: 2 głośniki przednie, 2 głośniki surround, głośnik centralny, subwoofer. Głośniki: Kolumna centralna: Impedancja 6 Ohm, Moc: 150 W, Typ: półkowe, jednodrożne, Waga: 0,6 kg. Kolumny przednie: Impedancja 6 Ohm, Moc: 150 W, Typ: półkowe, jednodrożne, Waga: 0,5 kg. Kolumny tylne: Impedancja 6 Ohm, Moc: 150 W, Typ: półkowe, jednodrożne, Waga: 0,5 kg. Subwoofer: Moc 120 W, Pasywny, Waga 4,6 kg. Pasmo przenoszenia subwoofera przezornie nie jest podane, ale można założyć, że to: ~ 30 ~ 200 Hz. Mamy więc Dawida czyli: 5 W w paśmie 200 ~ 5000 Hz z jednego kierunku kontra Goliatowi: 870 W w paśmie 30 ~ 30 000 Hz w trybie dookólnym. Zauważmy – ten przeskok to nie miliony lat ewolucji, ale raptem lat kilkadziesiąt! Wyobraźmy sobie teraz, że mieszkamy w budynku wielorodzinnym albo zwartej zabudowie i mamy pecha – tzn. co najmniej jednego sąsiada, który ma gdzieś zastanawianie się nad humanitarnymi i prawnymi aspektami współżycia sąsiedzkiego i dzień w dzień odpala takie ustrojstwo nawet nie na połowę jego możliwości (właśnie zgłosiła się do nas kolejna ofiara takiego typu immisji) – wszyscy (a niedługo będzie można ten zaimek uznać za zbędny, gdyż nie będzie wyjątków), którzy doznali takiego oddziaływania wiedzą dokładnie o co chodzi – nie mamy żadnych szans na odpoczynek w “cichym ustroniu” – jakim powinno być przecież nasze mieszkanie. No dobrze, ale przecież jeszcze nawet nie wyszliśmy z domu – tak jak mieszkańcy kaszubskiego Bojana, których miejscowość została przecięta pasem drogi szybkiego ruchu zwaną Trasą Kaszubską – oddziaływanie której okazało się tak drastyczne, że protest(1) podniosło około 400 gospodarstw domowych (w projekcie ekrany były, ale w realu już nie powstały). W okresie wiosenno-letnim w związku z upałami i chęcią skorzystania z uroków ostatniego tak pięknego ekosystemu w okolicach Choczewa przed potężną wycinką (680ha pod elektrownię atomową) pędzący nad morze turyści przestawiali sobie porę wyjazdu na godziny nocne i mieszkańcy Bojana rozpoczynali hałasową dniówkę już o 3-4 nad ranem. Bojano zresztą to dobry (w znaczeniu tragicznym) przykład tego co się obecnie w kraju w zakresie planowania przestrzennego (a zwłaszcza jego hałasowego aspektu) dzieje. Jeszcze nie wystygł asfalt na Trasie Kaszubskiej, a już mieszkańcy się dowiedzieli, że w bezpośredniej bliskości ich domów powstaną olbrzymie (wysokie na 15 m) terminale przeładunkowe o powierzchni 500 000 m2. – Mieszkańcy, którym obiecano komfort życia w otoczeniu przyrody, będą tak naprawdę otoczeni halami przemysłowo-usługowymi. Nie może tak być – stwierdziła Agnieszka Bubacz, sołtys Bojana w rozmowie z rozgłośnią Radio Gdańsk.(2) Miałem okazję rozmawiać z Panią Sołtys m.in. na temat traktowania ich protestu dotyczącego hałasu z Trasy Kaszubskiej przez GDDKiA – zapewne Państwo domyślają się jak to wygląda: spychologia, uniki, kompetencyjny nieład, brak chęci podjęcia merytorycznych rozmów, itp. itd. Nie wyrażono nawet zgody na wprowadzenie ograniczenia prędkości. Rozmowy z mieszkańcami Bojana da się sprowadzić do następującej historii: nazwijmy naszego rozmówcę Panem Jankiem: – Mam na imię Janek. Jestem kierownikiem sklepu w dużej galerii handlowej w Trójmieście. Około dziesięć lat temu miejski gwar i wszechwładny beton zaczął nam bardzo doskwierać i zaczęliśmy szukać swojego wymarzonego miejsca do życia w bliskości z naturą. Nasz wybór padł na Bojano – ładna okolica w pasie Wzgórz Chwaszczyńskich, duża szkoła z tradycjami dająca szansę na właściwą edukację naszych dzieci, ok.20 km od Gdyni. Byliśmy zachwyceni, wzięliśmy zabójczy kredyt i rozpoczęliśmy budowę. Po trzech latach się wprowadziliśmy i wydawało nam się, że wygraliśmy los na loterii. Dzieci poszły do szkoły, a ja pracując w modelu 12-sto godzinnym miałem czas na uzupełnianie elementów wyposażenia i wystroju naszego cudownego domku. Pewnie zastanawiają się Państwo czy kupując grunt wiedzieliśmy o planach Trasy Kaszubskiej? Owszem, wiem, że już w 2007 mieszkańcy protestowali przeciwko tym planom(3). Nic to oczywiście nie […]
Kto jest ofiarą hałasu?

Dlaczego tak wielu ludzi boi się zwrócić uwagę osobom zachowującym się zbyt głośno? Stoi za tym nieoczywiste powiązanie hałasu i przemocy, w którym hałasujący nie tylko zadręcza swoje ofiary dźwiękiem, ale też zastrasza, skłaniając do milczenia. Osobie, która w swoim miejscu zamieszkania doświadcza ryzyka utraty zdrowia, narażona jest na szykany i poniżenia, odbierana jest jej wolność słowa i postępowania, w wyniku czego musi uciekać, współczujemy bardzo, o ile jest uchodźcą z krajów reżimowych albo takich, gdzie toczy się wojna. Jeżeli dokładnie tego samego doświadcza zwykły Polak w zwykłym bloku, który traci zdrowie przez hałas, jest szykanowany i poniżany przez osoby hałasujące, usłyszy od tego samego społeczeństwa, które współczuje uchodźcom: “Jak coś się nie podoba, to się można wyprowadzić” “Przyzwyczaj się” “To nic takiego” “W mieście musi być głośno/na wsi musi być głośno” “Nikt ci nie każe tu mieszkać” Powiedzenie podobnych słów do ofiary uciekającej z własnego domu z powodów innych niż ciągły hałas nie mieści się w głowie. Autor takiej wypowiedzi zostałby odsądzony od czci i wiary, dowiedziałby się, że to jemu się w głowie pomieszało. Jednak istnieje powszechne przyzwolenie na mówienie takich rzeczy do ludzi doświadczających realnej krzywdy z powodu hałasu. Dzieje się tak chociaż zupełnie oficjalnie jest on torturą, sklasyfikowaną tak jeszcze w czasach starożytnych, a praktykowaną do dnia dzisiejszego, za co na Stany Zjednoczone spadło międzynarodowe potępienie, gdy wyszło na jaw torturowanie głośną muzyką więźniów pojmanych przez ten kraj. W Polsce można torturować sąsiadów w ten sposób, a potępienie spada nie na tego kto torturuje, a na tego, kto się broni. Właśnie dlatego mówimy o ofiarach i poszkodowanych względem ludzi, którzy doświadczają udręczenia fizycznego i psychicznego z powodu hałasu. Mówimy tak, ponieważ hałas może być i bywa, realną, mierzalną krzywdą niszczącą życie. Używanie eufemizmów o tym, że “coś komuś przeszkadzało”, w sytuacji gdy traci zdrowie, przestaje mieć możliwość wykonywania swojej pracy, jego nieruchomość traci wartość i staje się niesprzedawalna, musi uciekać i szukać kryjówki przed bodźcem, który sprowadza na niego destrukcję, jest nieporozumieniem. Dlaczego jednak poszukiwanie pomocy przez osoby poszkodowane przez hałas, próby uzgodnienia rozwiązań, prośby o zmniejszenie intensywności hałasu budzą takie przerażenie? Ludzie, powszechnie, boją się powiedzieć, gdzie dochodzi do danej sytuacji, omawiać jej szczegóły, występować z imienia i nazwiska podczas bronienia praw do spokoju w swojej własnej nieruchomości. Sam ten strach jest wystarczającym dowodem na to, że dochodzi do sytuacji zastraszania – jest to sytuacja skrajnie opresyjna. Pobicie, jakiego zdarza się doświadczyć ofiarom hałasu, nie różni się niczym od pobicia aktywistów krytykujących na przykład rząd Łukaszenki. Pobicie za wolność słowa, to pobicie za wolność słowa, nieważne czy mówi się o złym rządzie czy o sąsiedzie rażącym drugą osobę hałasem od rana do nocy, czyż nie? hałas może być i bywa, realną, mierzalną krzywdą niszczącą życie Nienawiści całych społeczności doświadczają na przykład ludzie próbujący doprowadzić do zmniejszenia uciążliwości hałasowej obiektów sportowych w wielu miejscowościach w Polsce. Dlaczego spotyka ich hejt, groźby karalne, podłe komentarze i personalne przytyki tylko dlatego, że chcą aby usunąć szkodliwość oddziaływania obiektu na zdrowie ludzi mieszkających w jego okolicy? Na zdrowy rozum powinno się to spotkać z aprobatą, ponieważ akustyczne ulepszenie obiektu jest korzyścią dla wszystkich – zarówno użytkowników jak i sąsiadów. Tylko, że rozum porażony hałasem nie jest zdrowy. Ludzie broniący prawa do hałasowania bez ograniczeń dają dowód problemów z rozumowaniem. Nie ma żadnych racjonalnych argumentów za tym, aby trzymać się kurczowo sytuacji szkodliwej dla zdrowia i nie próbować jej zmienić. W żadnym momencie nie chodzi przecież o to, aby wprowadzać do rzeczywistości ciszę cmentarnej krypty, tylko o to, byśmy nie żyli otoczeni takim poziomem oddziaływania akustycznego, jakie stanowi truciznę dokonującą szkód w organizmie. Atakowanie ludzi próbujących wywalczyć jedynie to, co jest konieczne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, jest dowodem na to, jak wielkie szkody już zostały poczynione przez hałas, w odniesieniu do tych, którzy atakują. Hałas prowokuje agresję i ten, kto zajadle go broni, nie będąc w stanie spokojnie porozmawiać i zastanowić się nad rozwiązaniami, także jest ofiarą – tyle, że o tym nie wie. Agnieszka Kantaruk

|Gabriel| on Skatepark zdemontowany z powodu hałasu
Czy wiecie o skateparku jaki ma powstać ludziom pod oknami w parku
Danka on Koncertowy hałas w rezerwacie
Takie sytuacje podcinają zupełnie skrzydła, bo co ja mogę zrobić,
Paweł2 on Jak zachęcić sąsiadów do wspólnej walki z hałasem?
Moi sąsiedzi udają, że nic nie słyszą nic ich nie dotyczy, a
Tomasz on Hałas – cichy zabójca
P.Mateuszu!
Więcek Mateusz on Hałas – cichy zabójca
Odkąd wprowadzili się nam nad głową nowi sąsiedzi hałas mamy w
Ragi on Od ciszy do hałasu w jeden dzień
W centrach dużych miast jest jeszcze o wiele głośniej dlatego
Tomasz on Od ciszy do hałasu w jeden dzień
Ba, tylko, że zaśmiecenie przestrzeni paskudnymi banerami czy
Tomasz on Kto jest ofiarą hałasu?
Ja też się tak czułem gdy mieszkałem w wielorodzinnym -