Książki

W tym dziale omawiamy książki i inne publikacje dotyczące zagadnień hałasu, ciszy i innych kwestii związanych z ekologicznymi wyzwaniami naszych czasów.

Problemy z ciszą w Tatrach

autor: Agnieszka Kantaruk
29/09/202414/10/2024

Parki narodowe i rezerwaty przyrody powinny być z definicji miejscami wolnymi od zanieczyszczeń, w tym od zanieczyszczenia hałasem. Czy i w jakim stopniu rzeczywiście są,… Czytaj dalej »Problemy z ciszą w Tatrach

We władzy hałasu

autor: Agnieszka Kantaruk
08/08/2023

Powieść „Ciche wody” ukazuje w jaki sposób reagujemy nie mogąc uwolnić się od niechcianych dźwięków. Jej artystyczna a zarazem pełna napięcia fabuła odzwierciedla emocje ludzi… Czytaj dalej »We władzy hałasu

Cisza dla odważnych

autor: Agnieszka Kantaruk
03/07/2023

Jaką rolę w życiu nas, ludzi, odgrywa cisza? I co dzieje się, gdy jej zabraknie? O tym opowiada Thich Nhat Hanh, mistrz buddyjski a zarazem… Czytaj dalej »Cisza dla odważnych

Znaczenie ciszy

autor: Agnieszka Kantaruk
06/05/202307/05/2023

Żyjemy w bardzo głośnych czasach. O tym, że nie zawsze tak było, przypomina książka „Historia ciszy i milczenia”. Jej autor Alain Corbin, odszukał w literaturze… Czytaj dalej »Znaczenie ciszy

Logowanie

Urząd Miasta zlecił badania hałasu

Od miesięcy pozostaje nierozwiązana sprawa braku ekranów przy najnowszym odcinku DK 47 w sąsiedztwie gęstej...
Pierwsi na nowym szlaku

Uchwałę przeciwko hałasowi i zniszczeniom powodowanym przez pojazdy terenowe jednogłośnie przegłosowano podczas sesji Rady Gminy...
Trzask prosto w okna

Trzaśnięcie drzwiczek automatu do odbioru paczek generuje hałas na poziomie 90-100 dB. W przypadku skrajnie...

Jacenty on Jestem ofiarą hałasu. Co zrobić?
Aleście się dali agentce omotać!
Krystyna on Jestem ofiarą hałasu. Co zrobić?
Nasza agentka rozmawiała z Ukrainkami. Ona ma złe zdanie o tych
Tomasz on Jestem ofiarą hałasu. Co zrobić?
...i to jest las gdzie quada czy crossa nikt nigdy nie widział?
Krystyna on Jestem ofiarą hałasu. Co zrobić?
Kochani
Redakcja on Jestem ofiarą hałasu. Co zrobić?
Jeżeli przez 30 lat było dobrze, jeżeli macie Państwo w
Merino on Jestem ofiarą hałasu. Co zrobić?
Przestrzegam Panią przed wsią. Tu macie do pokonania hałasy tylko
Tomasz on Jestem ofiarą hałasu. Co zrobić?
P.Krystyno!
Krystyna on Jestem ofiarą hałasu. Co zrobić?
Jestem emerytką i mieszkam z mężem w wieżowcu. Było dobrze 30

Co hałas robi dzieciom w szkole

Hałas powstający w szkole ma specyficzne uwarunkowania. Przede wszystkim nie należy traktować go w sposób oderwany od całkowitego doświadczania przez dzieci hałasu w ciągu doby i skutków tego stanu rzeczy. Z wielu powodów warto mieć go pod kontrolą. Odczuwanie narastającego niepokoju do ataków paniki włącznie u najmłodszych dzieci i znacząco negatywny wpływ na rozwój funkcji poznawczych u starszych, to dwa bardzo wyraźne obszary wpływu hałasu na dzieci, które nie tylko zostały odnotowane podczas badań naukowych, ale też są wymieniane przez nauczycieli znających je z własnego, długoletniego doświadczenia w pracy pedagogicznej. Obiektywnie jest coraz głośniej. Wszędzie. Jeszcze kilkanaście lat temu to szkolne korytarze czy boisko bywały jedynymi miejscami, gdzie dzieci przez ograniczony czas stykały się z hałasem generowanym przez nie same, podczas gdy przez pozostałą – przeważającą część dnia – mogły od niego odpocząć poza szkołą: w cichym domu bądź mieszkaniu, na spacerze. Rozwój technologiczny i radykalne zmiany w obrębie akceptowalnych społecznie zachowań sprawiły, że dziecko (tak jak i my dorośli) jest otoczone hałasem zewsząd i wszędzie. Nie ma jednak, w przeciwieństwie do osób dorosłych, możliwości analizy tego zjawiska i świadomego dostrzegania granicy ekspozycji na hałas, jakiego organizm może doświadczyć bez dalszego uszczerbku. Nawet wchodząc do zwykłego sklepu spożywczego będzie narażone na łomoczącą z głośników muzykę, spędzi w hałasie jednoznacznie szkodliwym dla zdrowia całą drogę do szkoły i ze szkoły, w wielu domach będzie otoczone hałasem różnorodnych stale włączonych urządzeń od chwili przebudzenia do momentu, gdy kładzie się spać. Zważywszy na to, że dzieci minionych generacji nie były w ogóle narażone na taki rodzaj bodźców lub były narażone lecz w bardzo ograniczonym stopniu, toteż hałas szkolnych korytarzy organizm zdrowego dziecka był w stanie należycie zneutralizować. Nie było więc potrzeby ani kroków czynionych w kierunku wyciszenia szkolnego środowiska. Aktualnie sytuacja zmieniła się, ponieważ nadal, tak jak w przeszłości, nie jest możliwe rozpatrywanie szkoły jako miejsca oderwanego od całkowitego doświadczania hałasu przez dziecko w ciągu każdej doby. Podobnie jak dawniej nie doświadczanie hałasu poza szkołą, tak teraz jego masowe doświadczanie, przekłada się na całkowity efekt oddziaływania na organizm dziecięcy. Dziecko nie doświadczające należytej regeneracji od przebodźcowania hałasem w ciągu całej doby, włączając w to czas snu, podczas którego wiele dzieci jest narażonych na hałas dochodzący z ulic lub różne odmiany hałasu sąsiedzkiego, zjawiwszy się w szkole, gdzie hałas panujący na korytarzach częstokroć przekracza nawet 100 decybeli, może mieć problem ze zniesieniem tego stanu rzeczy równocześnie od strony fizjologicznej jak i psychologicznej. Podobnie jak dawniej nie doświadczanie hałasu poza szkołą, tak teraz jego masowe doświadczanie, przekłada się na całkowity efekt oddziaływania na organizm dziecięcy. Istotne jest też uzmysłowienie sobie jak powstaje osławiony hałas szkolnych korytarzy. Nie brakuje osób, które twierdzą, że dzieci muszą się wyszaleć, więc wrzeszczą i jest to naturalny stan rzeczy, jaki trzeba znosić dla „dobra dzieci”. Rzeczywistość jest bardziej skomplikowana. Kubatura i architektura większości polskich szkół, tak zwanych tysiąclatek, przekłada się na olbrzymi pogłos w ich wnętrzach. Dzieci wybiegając z sal lekcyjnych na korytarze podczas przerw powodują go tupiąc, przez co przestają się wyraźnie słyszeć, a w konsekwencji zaczynają mówić coraz głośniej oraz przekrzykiwać się. U wszystkich dzieci, bez wyjątku, podnosi to w sposób bezwolny ciśnienie krwi, zaś wyrzut kortyzolu i adrenaliny do krwi, powodowany tutaj oddziaływaniem hałasu, u części dzieci przełoży się, również bezwiednie, na nadaktywność ruchową bądź nadmierne pobudzenie emocjonalne na przykład w kierunku agresji. Sekwencja ta, w której hałas jest bodźcem popychającym dzieci do takich zachowań silnie wpływając na ich system nerwowy, nie pozostaje w powiązaniu z naturalną dziecięcą potrzebą aktywności i zabawy, która jest oczywista, lecz w żadnym stopniu nie jest wyjściowo powiązana z koniecznością lub potrzebą realizowania jej w warunkach szkodliwych dla zdrowia dzieci z powodu otaczającego je hałasu. Wielu nauczycieli dostrzega to powiązanie i w porozumieniu z dyrekcjami szkół stara się znaleźć odpowiednie rozwiązania. Co warte odnotowania, coraz częściej zdarza się w Polsce, że to od samych dzieci wychodzi inicjatywa ograniczania hałasu w szkole i tworzenia przynajmniej miejsc i stref ciszy na terenie budynku, jeśli nie jest możliwe profesjonalne wygłuszenie większych części wspólnych. Inicjatyw i możliwych rozwiązań przybywa, toteż istnieje duże prawdopodobieństwo, że o ile dla minionych pokoleń szkoła była jedynym głośnym miejscem w jakim uczniowie przebywali w ciągu dnia, to dla pokoleń przyszłych może stać się ona jedynym cichym, gdzie dzieci będą mieć szanse na wytchnienie od całodziennego hałasu w zdrowych akustycznie warunkach. Grzegorz Bogusz Autor artykułu jest dyplomowanym lekarzem medycyny o specjalności pediatra, wieloletnim kierownikiem dziecięcego szpitala uzdrowiskowego w Rymanowie-Zdroju. Artykuł stanowi pierwszą część cyklu Hałas w szkole omawiającego problemy z hałasem w placówkach nauczania oraz sposoby radzenia sobie z nim. Zapraszamy do przeczytania również innych artykułów w cyklu: 2. Szkoła tworzy ciszę – wywiad z Panią Justyną Szczepanik, Dyrektorką I Społecznej Szkoły Podstawowej w Gorzowie Wielkopolskim.
Na co można zachorować od hałasu

Powszechnie znaną konsekwencją przebywania w hałasie jest uszkodzenie lub całkowita utrata słuchu. Jednakże dolegliwości i chorób wywoływanych przez hałas jest znacznie więcej i mogą dotyczyć większości układów i narządów w organizmie. Hałas jest bardzo silnym bodźcem oddziałującym na organizm na wiele sposobów. Jego oddziaływanie opiera się na zasadzie zachowania energii – jako, że hałas jest falą, uderzając w przeszkodę napotkaną na swej drodze, wywołuje oddziaływanie. Jeśli tą „przeszkodą” jest człowiek, wówczas oddziaływanie będzie dotyczyło jego organizmu. Na tej samej zasadzie dźwięk o odpowiedniej częstotliwości i głośności może działać w sposób korzystny dla zdrowia. W życiu codziennym napotkamy jednak przede wszystkim hałas prowadzący do konkretnych szkód na zdrowiu. Drugim aspektem oddziaływania hałasu na człowieka jest jego szkodliwość w wymiarze psychologicznym. Stały hałas prowadzi do poczucia utraty kontroli nad własnym życiem. Osoba na niego narażona nie może decydować o sobie i swojej własności (domu, mieszkaniu), nie ma wpływu na to czy i kiedy będzie mogła wypocząć i spać, znajduje się w sytuacji stałego napięcia i niepokoju o dalszy los swój i rodziny. W tym kontekście hałas prowadzi do zaburzeń psychologicznych, może być bezpośrednim czynnikiem odpowiedzialnym za nerwicę, depresję i szereg zaburzeń nerwowych. Wszystkie powyżej wymienione elementy mogą prowadzić do trwałej utraty zdrowia, utraty możliwości funkcjonowania w społeczeństwie, utraty pracy zarobkowej, tak w wyniku braku siły fizycznej lub przestrzeni psychicznej do wykonywania pracy, jak i w wyniku niemożności skupienia się na zadaniach zawodowych, co prowadzi do ryzyka wypadku. Ze względu na różnice pomiędzy źródłami hałasu różne jest prawdopodobieństwo wystąpienia konkretnych zaburzeń. Według źródeł oddziaływania hałasu lista dolegliwości, które wystąpią z największym prawdopodobieństwem, będzie przedstawiała się następująco: – Hałas nocny od klubów, pubów, dyskotek: Całkowite wyczerpanie organizmu z braku snu, możliwość uszkodzenia funkcjonowania wszystkich układów w organizmie. Zawroty głowy, zaburzenia równowagi, migreny, mdłości. Nerwica, depresja, zaburzenia lękowe. – Powtarzające się hałasy sąsiedzkie występujące stale, lecz w porach niemożliwych do przewidzenia: Nerwica, depresja, zaburzenia lękowe. Zaburzenia równowagi, zawroty głowy, poczucie osłabienia i wyczerpania. Znacznie zmniejszona wydolność organizmu w wyniku stresu. Zaburzenia widzenia z powodu nadmiernego wydzielania adrenaliny i kortyzolu w organizmie. – Stale powtarzające się hałasy impulsowe od obiektów sportowych (boiska, strzelnice): Zaburzenia i choroby sercowo-naczyniowe. Nerwica, depresja, zaburzenia lękowe, zaburzenia erekcji. Uszkodzenia lub utrata słuchu w przypadku małej odległości od źródła hałasu impulsowego. – Stałe oddziaływanie hałasu komunikacyjnego z dróg, linii kolejowych w bliskim sąsiedztwie: Poczucie oszołomienia, problemy z koncentracją, rozwiązywaniem problemów, nauką. Rozdrażnienie, poczucie bezsensu, apatia. Chroniczne zmęczenie nie ustępujące po wypoczynku w oddaleniu od źródła hałasu. – Oddziaływanie hałasu w pracy z maszynami w fabrykach, na budowach, na wsi: Choroba wibroakustyczna, częściowa lub całkowita głuchota, zaburzenia równowagi, problemy w logicznym rozumowaniu i komunikacji, zaburzenia funkcji poznawczych. Powyższa lista nie wyczerpuje oczywiście wszystkich możliwych zaburzeń. W przypadku gdy osoba znajduje się na wczesnym etapie oddziaływania hałasu na jej zdrowie i zaczyna odczuwać niepokojące symptomy należy przede wszystkim zacząć prowadzić notatki i skrupulatnie zapisywać spostrzeżenia dotyczące: -wydolności organizmu -wydajności w pracy -zaobserwowanych, nasilających się objawów Posiadanie takich notatek ułatwi w późniejszym etapie uzyskanie adekwatnej pomocy medycznej. Lekarz mogąc prześledzić co dokładnie działo się z organizmem pacjenta i z jaką częstotliwością, będzie w stanie lepiej dobrać środki zaradcze. Może oszczędzić to pacjentowi udziału w niepotrzebnych badaniach i wydatkach na nie, skróci proces diagnozy. Należy zdawać sobie jednak sprawę z tego, że w leczeniu zaburzeń i chorób wynikających z hałasu podstawowym środkiem zaradczym jest usunięcie bodźca. Nie da się wyleczyć dolegliwości pochodzących z przebywania w hałasie, w przypadku jeśli osoba przebywa w nim nadal. W takiej sytuacji można jedynie uśmierzać objawy. Niemniej, nawet mając tę świadomość, że lekarz nie zdoła usunąć dolegliwości trwających z powodu ciągłego przebywania w hałasie, to dokumentację medyczną i tak warto gromadzić, ponieważ stanowi ona podstawę do wystąpienia o przyznanie renty np. z tytułu utraty zdolności do pracy lub będzie składową materiału dowodowego w sprawie sądowej przeciwko sprawcy hałasu. Grzegorz Bogusz Grzegorz Bogusz Absolwent Akademii Medycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, lekarz z trzydziestoletnim doświadczeniem zawodowym od pierwszej pracy w pogotowiu ratunkowym, po stanowisko kierownika szpitala uzdrowiskowego w Rymanowie-Zdroju. Od kilku lat zgłębia tematykę szkodliwości hałasu dla ludzkiego zdrowia.
Hałas – cichy zabójca

Diagnozowanie dolegliwości i chorób powstałych w wyniku narażenia na hałas to żmudna droga prowadząca najczęściej od drzwi do drzwi gabinetów lekarskich. Tymczasem wyniki badań, ilustrujące utratę zdrowia z powodu hałasu mogą stać się najważniejszym dowodem w przypadku procesów cywilnych wytaczanych przez ofiary hałasu swoim oprawcom. Powszechny problem z daniem wiary w szkodliwe, niekiedy wręcz katastrofalne skutki hałasu polega na tym, że – za wyjątkiem urazów laryngologicznych po narażeniu na dźwięki o bardzo wysokim natężeniu – ujawniają się one powoli i są trudno uchwytne. Żaden lekarz nie ma takiej możliwości, żeby posłać pacjenta na konkretne badanie, którego wynik da odpowiedź na to, czy jest chory w wyniku hałasu. Taka diagnoza w tej chwili to proces żmudny, irytujący dla pacjenta, ponieważ polega on na wykluczaniu konkretnych schorzeń mogących powodować dane objawy. Bywa, że pacjent chodzi od lekarza do lekarza, podstawowe wyniki badań ma dobre, a czuje się tak, jakby miał umrzeć. I nie wiadomo dlaczego. Jeżeli lekarz ma czas na refleksję, na zadawanie pytań, to może dojść do tego, że ktoś choruje z powodu hałasu, ale to się nie odbywa w piętnaście minut, jakie lekarz może przeznaczyć na jednego pacjenta, z setek czekających na swój termin wizyty. Francesca Dominici, profesor Harvard School of Public Health zajmująca się badaniem wpływu hałasu na zdrowie, twierdzi, że jeśli podejście do diagnozowania się nie zmieni, to ta kakofonia, która przenika nasze życie – od śmieciarek i budownictwa przez dmuchawy do liści i turbiny wiatrowe po huczące radioodtwarzacze samochodowe – może zebrać w najbliższych latach tragiczne fizyczne i psychiczne żniwo, którego źródła naukowcy dopiero teraz zaczynają rozumieć, w miarę rozwoju badań nad hałasem. Istotne jest, by ta wiedza jak najszybciej trafiła z uniwersytetów do przeciętnego gabinetu lekarskiego – zanim będzie za późno. Utrata zdrowia w przypadku wieloletniego narażenia na hałas rozwija się stopniowo. Może przybrać różne formy, niemniej w wyniku doświadczeń płynących z mojej własnej praktyki medycznej mogę wyróżnić powtarzający się u wielu pacjentów schemat rozwoju typowych grup dolegliwości powodowanych przez stałe przebywanie w hałasie. Stałe zmęczenie i rozdrażnienie W pierwszym etapie przemęczenia bodźcami akustycznymi pacjenci najczęściej starają się odgradzać od otaczających ich hałasów za pomocą innych dźwięków, generowanych przez siebie samych. Taka strategia daje im poczucie izolacji od niechcianych odgłosów, poprzez inne, uważane przez nich za przyjemne lub pożądane. Może to być na przykład głośne słuchanie muzyki, stale włączonego telewizora, uruchamianie urządzeń domowych. Strategia taka prowadzi do znacznego przyspieszenia postępowania zaburzeń w organizmie i przeciążania jego mechanizmów adaptacyjnych, co w dłuższej perspektywie prowadzi do wyczerpania mechanizmów obronnych. Osoby ciągle otoczone dźwiękiem odczuwać będą w pierwszym etapie zaburzeń powodowanych przez hałas nerwowość, rozdrażnienie, trudności z koncentracją, spadek motywacji do działania i problemy z finalizowaniem rozpoczętych zadań, pogorszenie wydajności pracy, zwłaszcza intelektualnej oraz pogorszenie jakości snu. Na tym etapie może pojawić się też skłonność do agresji, poirytowanie w kontaktach z innymi ludźmi, zaburzenia psychoruchowe ujawniające się szczególnie w momentach, gdy osoba taka znajdzie się w cichym miejscu lub w sytuacji, w której powinna pozostawać przez pewien czas w bezruchu. Osobie rozdrażnionej stałymi hałasami przebywanie w ciszy oraz opanowanie emocji i motoryki przychodzi z trudem. Osłabienie wydolności organizmu W przypadku dłuższego utrzymywania organizmu w stanie opisanym powyżej dochodzi do upośledzenia samoregulacji procesów fizjologicznych organizmu. Oznacza to, że objawy postrzegane przez pacjenta wcześniej jako psychologiczne, zaczynają się przeradzać w dolegliwości fizyczne. Mogą pojawić się zaburzenia ze strony układu krążenia: łatwa męczliwość nawet przy niewielkim wysiłku, który wcześniej nie sprawiał pacjentowi trudności, wysokie ciśnienie, kołatania serca, duszności. Standardowo lekarzowi trudno powiązać je z narażeniem pacjenta na hałas, dlatego, podejrzewając u siebie takie powiązanie, należy nalegać na przeprowadzenie przez lekarza szczegółowego wywiadu medycznego, co może znacząco skrócić drogę do uzyskania właściwej diagnozy. W przypadkach, gdy z powodu hałasów dochodzi do znaczącego pogorszenia jakości snu lub bezsenności przełoży się to na intensyfikację objawów różnego typu. Mogą one dotyczyć praktycznie wszystkich układów i narządów w organizmie, jako że jest to system powiązany. Na tym etapie przemęczenie organizmu hałasem może przełożyć się na większą wypadkowość w pracy zawodowej, z powodu trudności z koncentracją i wydłużonego czasu reakcji. Z tych powodów szczególnie niebezpieczne jest narażenie na hałas w przypadku osób pracujących na takich stanowiskach jak kierowcy, operatorzy sprzętu budowlanego, opiekunowie dzieci oraz w podobnych zawodach, w których od danej osoby zależy bezpieczeństwo własne, podopiecznych lub współpracowników. Utrata zdolności organizmu do normalnego funkcjonowania Ostatnim etapem, następującym w zależności od osobniczych cech organizmu danej osoby i jej indywidualnej odporności na szkodliwe bodźce, szybciej lub później – różnice mogą sięgać od miesięcy do lat, jest utrata zdolności organizmu do normalnego funkcjonowania wynikająca z jego wyniszczenia w wielu obszarach. Na tym etapie skutkiem narażenia na hałas mogą być zaawansowane stany chorobowe dotyczące wielu narządów. Ze względu na szczególne obciążanie przez hałas układu krążenia, najbardziej typowe są poważne choroby kardiologiczne i układu krążenia. Możliwe są również zaburzenia neurologiczne, na przykład wylew krwi do mózgu. Poczucie utraty kontroli nad organizmem przekłada się na tym etapie na stany depresyjne i neurotyczne. Najtrudniejsza sytuacja dotyczy pacjentów świadomych źródła swoich chorób, nie mogących jednak zrealizować podstawowego działania niezbędnego przy leczeniu zaburzeń wynikających z hałasu czyli odizolowania się od szkodliwego bodźca. Pozostając stale w jego zasięgu, ze świadomością, że odebrał im on zdrowie i częstokroć możliwość wykonywania pracy zawodowej, znajdują się w stanie nieustającego napięcia nerwowego, przekładającego się na intensyfikację wszystkich objawów chorobowych. Podejrzewając u siebie dolegliwości bądź choroby wynikające ze stałego narażenia na hałas należy przede wszystkim stale monitorować z udziałem lekarza (może to być chociażby lekarz rodzinny, wskazany jest także psycholog) zmiany zachodzące w stanie zdrowia, zwłaszcza gdy dochodzi do szybkiego narastania negatywnych objawów. Dokumentacja taka, w tym pogarszające się wyniki badań, ilustrujące utratę zdrowia z powodu hałasu mogą stać się najważniejszym dowodem w przypadku procesów cywilnych wytaczanych przez ofiary hałasu swoim oprawcom. ■Grzegorz Bogusz Grzegorz Bogusz Absolwent Akademii Medycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, lekarz z trzydziestoletnim doświadczeniem zawodowym od pierwszej pracy w pogotowiu ratunkowym, po stanowisko kierownika szpitala uzdrowiskowego w Rymanowie-Zdroju. Od kilku lat zgłębia tematykę szkodliwości hałasu dla ludzkiego zdrowia.
Czy do hałasu można się przyzwyczaić

Hałas, jako zanieczyszczenie niewidoczne, niemożliwe do rzetelnego oszacowania bez specjalistycznych urządzeń pomiarowych, umyka uwadze wielu osób. Nie znaczy to jednak, że nie wyrządza szkód, gdyż dokonują się one bez względu na to, czy mamy ich świadomość, czy nie. Wiele osób powtarza stereotypowe przekonanie, że pewna doza praktyki wystarczy, aby hałas stał się niezauważalny. Kto z nas nie słyszał opowieści o tym, że przyzwyczaić się można nawet do pociągów przejeżdżających co chwilę w najbliższej okolicy, startujących i lądujących samolotów, ulicznego ruchu. To co kolokwialnie nazywamy przyzwyczajeniem naukowcy określają mianem habituacji patologicznej czyli dostosowania się do funkcjonowania pośród szkodliwych bodźców, co wcale nie sprawia aby przestawały one dokonywać destrukcji organizmu. Habituacja taka następuje nie tylko w przypadku hałasu, ale też innych zanieczyszczeń, takich jak chociażby powszechny smog. Żyjemy z nim, nie przestajemy oddychać, jednak każdy kolejny dzień spędzony w zanieczyszczeniu sprawia, że w organizmie dokonują się kolejne etapy szkodliwych zmian, aż do wystąpienia dokuczliwych objawów czy – z czasem – nieuleczalnych schorzeń. Jak wykazali naukowcy habituacja w przypadku hałaśliwego otoczenia wymaga intensywnej pracy mózgu nad odsianiem negatywnego bodźca i ta praca zawsze będzie dla organizmu męcząca, choć niektórzy z nas z czasem przestają zauważać, że ona się dokonuje. Pozyskanie dowodów na prawdziwość tej tezy dla badaczy jest bardzo proste: wystarczy podłączyć śpiącą osobę do aparatury monitorującej i przyjrzeć się wynikom. Nawet jeśli badanego nie zbudzą dźwięki samochodów z ruchliwej ulicy, odgłosy przelatujących samolotów, przejeżdżające pociągi czy notoryczne awantury u sąsiadów bądź dziecięce wrzaski, to jego organizm i tak je odnotuje, zwiększy się ciśnienie krwi, przyspieszy puls i oddech, o czym badany nawet nie będzie miał pojęcia. To samo dotyczy świadomego obcowania z hałasem, który postrzegamy jako przyjemny: głośna muzyka w domu, zabawa w dyskotece, koncert, obserwowanie wyścigów samochodowych czy popisów samolotów odrzutowych mogą sprawiać nam radość i jednocześnie, w przypadku nadmiernej ekspozycji na płynące z nich bodźce, rujnować nasz organizm, bo procesy dokonujące się w nim pod wpływem dźwięków o nadmiernym natężeniu są niezależne od naszej woli. O tym, że każda z tych przyjemności kończy się koniecznością regeneracji organizmu wiedzą już nastolatki: trzeba odespać, najlepiej cały kolejny dzień. Nie zawsze wiedzą, że odsypiają przede wszystkim zmęczenie hałasem. Jeśli to zdarza się sporadycznie, wówczas zdrowy organizm podoła niwelacji szkodliwych skutków hałasu. Jeśli często, to trwałe negatywne rezultaty objawią się w przeciągu kilku lat i z wieloma osobami pozostaną na resztę życia. Robert Sapolsky, wybitny profesor nauk biologicznych, neurologicznych oraz neurochirurgii na Uniwersytecie Stanforda badający powiązania pomiędzy przeżywaniem stresu a występowaniem chorób twierdzi, że te bezwiednie przeżywane mikrostresy składają się, po pewnym czasie, na stres chroniczny. Ten zaś, jak udowodniło między innymi badanie, którego głównym autorem była Heather Cameron z National Institute on Mental Health, prowadzi chociażby do depresji i zaburzeń nerwicowych. Te zaś, choć w Polsce powszechnie lekceważone, tak jak i sam hałas, nie znikają i nie przestają być groźne w wyniku tego, że jako naród mamy tendencję do udawania, że to coś, co nas nie dotyczy. Jak trafnie wyraził się psychiatra Bartosz Łoza, profesor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w wywiadzie udzielonym dziennikarzowi Marcinowi Zaborskiemu na antenie RMF FM: „Jeżeli nie zadbamy o serwisowanie naszego zdrowia psychicznego, to nie będzie dłuższego życia. Ludzie nie wiedzą, że przewidywana długość życia osób z depresją nawrotową jest dziesięć lat krótsza. Czyli depresja nawrotowa to nie jest zjawisko takie, że ja tu sobie prawą ręką piszę wiersze, a lewą się wachluję, bo mi jest smutno. Tak nie jest. Jest to śmiertelna choroba gdzie przewidywana długość życia jest taka, jak przy chorobach onkologicznych”. Zaburzenia depresyjne i nerwicowe to zaś schorzenia, które zwykle jako pierwsze dają się we znaki osobom stale narażonym na hałas. Bywa, że poprzedzają je stany napięcia, nerwowość, skłonność do agresji, problemy z koncentracją i wydajnością w wykonywaniu zadań intelektualnych. Te objawy mogą dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych, z czasem przeradzając się w poważniejsze jednostki chorobowe. W Polsce powiązanie pomiędzy dolegliwościami natury psychicznej i fizycznej a stałym narażeniem na hałas jest wciąż rzadko diagnozowane przez lekarzy. Za ten stan rzeczy odpowiada niewielka skłonność medyków do bieżącego dokształcania się i zapoznawania z ustaleniami naukowców ze światowych ośrodków uniwersyteckich. Rzetelną diagnozę w kwestii powiązania narażenia na hałas z problemami zdrowotnymi najłatwiej jest znaleźć w gabinetach lekarzy medycyny pracy, którzy opiekują się najcięższymi przypadkami chorób wynikających bezpośrednio z oddziaływania hałasu, dotyczących przede wszystkim pracowników budowlanych, didżejów, personelu kolei i lotnisk, ale też chociażby fryzjerów i nauczycieli, przebywających każdego dnia w hałasie przekraczającym poziomy akceptowalne dla ludzkiego zdrowia. Grzegorz Bogusz Agnieszka Kantaruk