Przeprowadzki z powodu hałasu

Przeprowadzka to krok, jaki rozważa wiele osób borykających się z hałasem. Przeniesienie całego życia rodziny w inne miejsce to jednak skomplikowana operacja logistyczna, której nie ułatwia stan usług na rynku nieruchomości w Polsce. Domów i mieszkań do wyboru jest mnóstwo, ale znalezienie właściwego to droga przez mękę.

Kiedy zaczynałam pracę nad tym artykułem 123 213 mieszkań i 57 014 domów na sprzedaż figurowało w największym polskim serwisie z nieruchomościami Otodom.pl Było to w dniu 25 października 2023. Widniało tam wówczas również 24 932 mieszkania i 2935 domów do wynajęcia. To wielkie liczby, szczególnie jak na powszechną propagandę o braku mieszkań i domów dla Polaków, jak i na to, że mowa wyłącznie o ofertach zgromadzonych w tylko jednym, najpopularniejszym serwisie, spośród kilkunastu dużych, kilkudziesięciu mniejszych, nie wliczając w tę pulę propozycji sprzedaży i wynajmu gromadzonych przez małe, lokalne agencje nieruchomości, nie inwestujące w płatne ogłoszenia, a poruszające się od lat po swoich rynkach głównie metodą “z polecenia”. Ale to nie wszystko – ponad pół roku później, gdy zebrałam już wszystkie dane i pracę nad artykułem kończę, ofert dotyczących mieszkań jest jeszcze więcej, bo aż 150 959, natomiast pula dostępnych domów zmalała o 366 ofert, co jednak wciąż daje imponującą liczbę 56 648 propozycji do wyboru. To stan z dnia 9 czerwca 2024.

Brzmi bajecznie, można odnieść wrażenie, że jeśli coś nam nie odpowiada w aktualnym miejscu zamieszkania, to wystarczy zajrzeć do internetu i wybrać inne lokum. Z relacji ludzi zmuszonych przeprowadzać się z powodu hałasu wynika jednak, że to tak nie działa, a odnalezienie nieruchomości w cichym otoczeniu, to zadanie niemalże niewykonalne. Wyjątkiem są osoby, które mogą sobie pozwolić na ucieczkę w głuszę na krańcach cywilizacji – a zatem pojedyncze jednostki. Co mają do wyboru pozostali i dlaczego obfitość propozycji nie przekłada się na to, aby łatwo dało się odszukać tę jedną, która da wytchnienie rodzinie zmordowanej hałasem? Przyjrzyjmy się.

Zmuszeni do ucieczki

Sytuacja osób opuszczających pod presją swoją nieruchomość jest szczególna. Przede wszystkim, gdy dochodzi już do tego kroku, osoby te są fizycznie i psychicznie wyczerpane permanentnym brakiem snu, perturbacjami, które wyczerpanie powoduje w pracy i życiu codziennym, a nierzadko także poważniejszymi dolegliwościami zdrowotnymi wynikającymi z długotrwałego przebywania w hałasie. Porzucenie własnego mieszkania lub domu w wyniku hałasu uniemożliwiającego dalsze zamieszkiwanie w danej nieruchomości to doświadczenie bez wyjątku traumatyczne. W swojej przymusowości niczym nie różni się od sytuacji uchodźczej.

Najczęstszy schemat przeprowadzki w tej sytuacji wygląda następująco: znalezienie lokalu na wynajem do czasu sprzedaży własnego mieszkania bądź domu, doprowadzenie do sprzedaży swojej nieruchomości, wybór i zakup nowego lokalu. Wygląda prosto, ale takie nie jest. Po pierwsze dlatego, że czas sprzedaży mieszkania bądź domu nie posiadających już funkcji mieszkalnych z powodu hałasu może potrwać nawet kilka lat, o ile transakcja miałaby się odbyć w rynkowej cenie, a tylko taka daje właścicielom możliwość uzyskania odpowiedniej kwoty na zakup nowego miejsca do życia o wielkości i parametrach zbliżonych do tego, które musieli opuścić.

Co więcej – nawet znaczące obniżenie ceny sprzedaży nie daje gwarancji, że znajdzie się jakikolwiek zainteresowany. W serwisach ogłoszeniowych figurują latami nieruchomości w sąsiedztwie zakładów przemysłowych, dróg przelotowych, warsztatów prowadzących uciążliwie głośną działalność.

Wynajem nowego miejsca, do czasu znalezienia rozwiązania problemu z hałasem lub sprzedaży nieruchomości na niego narażonej, dla wielu ludzi staje się jedyną możliwą opcją, żeby móc podreperować zniszczone hałasem zdrowie i zabrać się za przygotowanie opuszczonego lokum do transakcji sprzedaży. Przy czym podstawowa cecha jaką musi charakteryzować się nowy lokal to panujący w nim spokój. Cisza, która pomoże zrehabilitować się po przeżytych doświadczeniach, wysypiać się wreszcie, poczuć się bezpiecznie, a w nierzadkich przypadkach także przejść przez nieco bardziej skomplikowany proces leczenia szkód, jakie hałas wyrządził na zdrowiu bez narażania się na nowe szkody, z powodu następnych hałasów w kolejnym miejscu zamieszkania.

Każdy jest cichy i w spokojnej okolicy

Pierwsze zetknięcie z ogłoszeniami o domach na wynajem będzie optymistyczne: praktycznie wszystkie dostępne oferty dotyczą lokali opisanych jako „ciche i w spokojnej okolicy”, „pozwalające odpocząć od zgiełku miasta”, „gwarantujące śpiew ptaków o poranku”. Są tak opisywane ponieważ zapotrzebowanie na ciche domy jest ogromne i wielu agentów nieruchomości uważa, że takimi hasłami szybko zwabi klienta. Przez telefon potwierdzą wszystko, co napisali w ogłoszeniu: „kiedy tam byłem, była idealna cisza, wręcz anielska”, „tak, to jest to, czego państwo szukacie, jest idealnie cicho”. Pytania o styl życia sąsiadów mogą wprowadzić nutę mroku do tej idylli: Czy sąsiedzi lubią imprezować? Czy urządzają całonocne biesiady w ogródku? Czy kilkoro dzieci wrzeszczy na trampolinie dwa metry od okna domu na wynajem? Czy najbliższy sąsiad ma w garażu na czarno usługi szlifierskie, niewidoczne z ulicy? Na wszystkie te pytania i każde pokrewne standardowy agent nieruchomości odpowie: „Nie wiem, przecież tam nie mieszkam”, bardziej przebiegły stwierdzi: „trzeba przyjechać i samemu zobaczyć czy państwu odpowiada”.

Nadzieja na spokojny dom popycha do tych wyjazdów. Wymagają one jednak brania dni wolnych w pracy i tracenia pieniędzy na paliwo. Tracenia, dlatego, że w ogromnej ilości przypadków okaże się iż agent zataił takie „detale”, jak tartak dwieście metrów od domu, nieodległe boisko czy warsztat samochodowy. Kłamstwa w żywe oczy w ofertach bezpośrednio od właścicieli domów też są na porządku dziennym. Dom opisany przez właściciela w ofercie jako “Idealne miejsce na odizolowanie się od hałasu w ciszy okolicy lasu przez ładne widoki i spacery na grzyby” okazał się domem zlokalizowanym kilkadziesiąt metrów od zakładu, który “z metalu zrobi wszystko”, co w nieruchomości przeznaczonej na wynajem słychać było znakomicie, a dom opisany w ogłoszeniu jako “śliczny dwupiętrowy dom położony w otoczeniu pięknego ogrodu, położony w cichej i spokojnej okolicy” domem mieszczącym się kilka metrów od płyty boiska wielofunkcyjnego typu “Orlik” zapewniającego upiorny hałas przez większą część doby. “Cichy dom na wsi pośród pól, z dala od hałasu, piękne widoki na Tatry” miał tuż przy bramce wejściowej na posesję pokaźne zbiory butelek po wódce, puszek po piwie i petów rozrzuconych pomiędzy ogrodzeniem, a zdewastowaną budką przystanku autobusowego, świadczących o tym, że zakrapiane spotkania w tym miejscu, które do cichych nigdy nie należą, to codzienność. Był też z trzech stron otoczony drogami. Właścicielka, którą zapytałam czy sądzi, że dom, dookoła którego jeżdżą samochody i sprzęt rolniczy a pijana ekipa rezyduje tuż przy ogrodzeniu, na pewno dobrze jest nazywać cichym i z dala od hałasu, odpowiedziała bez cienia zakłopotania, że “ludzie teraz szukają na ciszę i mnóstwo osób dzwoniło, proszę sobie zobaczyć samej, oferta ma ponad półtora tysiąca wyświetleń”. Te nieruchomości (i wiele innych) miałam okazję obejrzeć osobiście.

Wycieczek na darmo dałoby się uniknąć, gdyby autorzy ofert podawali na etapie rozmowy telefonicznej adres domu, gdyż mapa satelitarna jest w stanie ujawnić wiele, przede wszystkim na temat właśnie takich atrakcji w najbliższej okolicy, jak domy weselne, duże działalności przemysłowe czy układ dróg gwarantujący całodobowy hałas pojazdów. Jest jednak regułą jego zatajanie i ujawnianie dopiero przy osobistym spotkaniu w umówionym miejscu w pobliskiej miejscowości i podpisaniu umowy pośrednictwa. Nawet jeśli wynajem bądź sprzedaż odbywają się bez pośrednika, to właściciele adres nieruchomości podają niechętnie: “bo ludzie będą przychodzić jak nikogo tam nie ma” – to najczęstsza odpowiedź.

A o to właśnie chodzi, aby nie przychodzili, nie analizowali otoczenia, nie zastanawiali się nad jakością życia w danym miejscu, nie wypytywali sąsiadów o to, jak się w danej okolicy żyje, ponieważ wtedy mogłoby być znacznie trudniej doprowadzić do sfinalizowania transakcji. Agenci i posiadacze nieruchomości kreują więc atmosferę presji, wymuszają podejmowanie decyzji w pośpiechu, straszą tłumami innych zainteresowanych, gotowych do podpisania umowy natychmiast. Bezowocne poszukiwania, na które ludzie poszkodowani przez hałas, wydrenowani z energii z oczywistych powodów, mają bardzo mało siły, mogą więc trwać miesiącami czy wręcz latami.

Jajo z niespodzianką

W przypadku mieszkań jest jeszcze trudniej, hałasowe defekty lokalu da się ukryć i agenci nieruchomości wiedzą jak do tego podejść. Poza oczywistymi przypadkami hałaśliwej działalności, takimi jak klub nocny czy fabryka vis a vis okien, zataić można zarówno istnienie lokali na wynajem krótkoterminowy w budynku, istnienie sąsiada ćwiczącego na perkusji czy fakt, że klatka schodowa służy za plac zabaw wszystkim dzieciom z bloku. To okazuje się dopiero po pewnym czasie od podpisania umowy wynajmu, a trzeba pamiętać o tym, że hałasy, jakie daje radę znosić osoba w pełni sprawna i zdrowa, będą nie do wytrzymania dla kogoś, kto potrzebuje wydobrzeć ze szkód, które poczyniły na nim znacznie gorsze hałasy w poprzednim miejscu.

Pojawia się też aspekt finansowy: odstępne za pierwszy miesiąc wynajmu, zabezpieczająca kaucja zwrotna w postaci jednokrotności lub dwukrotności odstępnego oraz wynagrodzenie agenta w wysokości równej jednomiesięcznemu lub dwumiesięcznemu odstępnemu. W Małopolsce, w przypadku domu o racjonalnym standardzie przeznaczonym dla rodziny to aktualnie jednorazowy wydatek na poziomie 16 000 – 21 000 zł. Nawet rodziny posiadające oszczędności i dobrą pracę mogą mieć problem z jego poniesieniem raz. A co w sytuacji jeśli nowe miejsce także okaże się hałaśliwe i konieczna będzie następna przeprowadzka?

Tego, że coś ponownie będzie nie w porządku wykluczyć się nie da. Wynika to z opłakanego stanu polskiej urbanistyki, gdzie planowanie przestrzenne nie pozwala mieć pewności, że głośne działalności usługowe nie powstaną w domu obok albo w sąsiednim mieszkaniu. Nie ma w Polsce zakazu prowadzenia działalności gospodarczej czy usługowej na terenach mieszkaniowych i choć w teorii działalność taka powinna być nie uciążliwa dla sąsiadów, jeśli w ogóle jest prowadzona, to w praktyce tak nie jest, o czym wielu z Państwa dobrze wie z własnego doświadczenia.

Bez dzieci, bez zwierząt, tylko z walizką pieniędzy

Iluzoryczność dużej ilości ofert do wyboru polega również na tym, że liczni właściciele domów i mieszkań nie traktują swoich ofert wynajmu jako profesjonalnej sytuacji biznesowej, w której oferta jest dostępna dla każdego, kogo stać na to, aby za nią zapłacić. W rzeczywistości w wielu przypadkach trzeba się liczyć z wybrzydzaniem na klienta, a dziwnym zbiegiem okoliczności czym brzydszy i tańszy dom, tym zwykle wyższe wymagania wobec potencjalnego najemcy.

„Z dziećmi nie można, z psem nie można, z kotem nie można, małżeństwo tylko sakramentalne, wyłącznie dla niepalących, wyłącznie dla Polaków (męża obcokrajowca należy porzucić w lesie), wyłącznie po okazaniu umowy o pracę na etacie, z wyszczególnioną wysokością dochodów, z chorą babcią – no bez jaj! Żadnych chorych babć, najwyżej do czterdziestki, starsi mogą przecież umrzeć.” Takie rzeczy słyszą ludzie szukający lokalu na wynajem dla całej, dużej rodziny – a to typowy obraz ludzi uciekających przed hałasem: rodzina z dziećmi, które muszą się uczyć i mieć do tego warunki, często z jedną lub dwoma osobami starszymi w postaci rodzica lub rodziców w podeszłym wieku i często w złym stanie zdrowia, co w dużym stopniu warunkuje determinację w poszukiwaniu takiego miejsca do życia, gdzie nie ma hałasu. A do tego jeszcze dorobek życia: wszystkie te rzeczy, małe i duże, dziwne, sentymentalne, które zapełniają mieszkania i domy na przestrzeni lat.

Uciekając przed hałasem, szykując się do sprzedaży mieszkania czy domu trzeba je zabrać ze sobą. Przenieść najpierw do wynajmowanego, później do docelowego miejsca zamieszkania. „Z gratami mi się będzie wprowadzał? No mowy nie ma, dziadostwo jakieś mi tu naściąga” – usłyszała jedna z osób poszkodowanych przez hałas oznajmiwszy panu oferującemu dom na wynajem, że musi przenieść ze sobą wszystkie meble i przedmioty, jakie zgromadziła w domu rodzinnym. Sama przeprowadzka w znaczeniu przewozu rzeczy też kosztuje niemało. Trzeba liczyć się z tym, że jeden kurs z meblami samochodem dostawczym kosztować będzie od 1000 zł wzwyż. Za ile takich kursów trzeba zapłacić, zależy od ilości posiadanego wyposażenia. Jeśli rodzina jest kilkuosobowa także ten wydatek zaczyna robić się bardzo znaczący.

Zestawienie tego stanu rzeczy ze standardową poradą „znawców” o tym, że „jak coś się nie podoba, to się można wyprowadzić” powoduje jedynie smutne refleksje na temat sytuacji ludzi poszkodowanych przez hałas. Każdy, kto jest narażany na destrukcję zdrowia przez uciążliwe dźwięki chciałby się wyprowadzić i znaleźć bezpieczną przystań, ale to czy naprawdę „można” jest sprawą dyskusyjną.